References
- ACHARYA R.S., LESLIE T., FITTING E., BURKE J., LOFTIN K., JOSHI N.K. 2021. Color of pan trap influences sampling of bees in livestock pasture ecosystem. Biology 10, 445.
- ABROL D.P. 2012. Pollination Biology. Biodiversity Conservation and Agricultural Production, Springer.
- BANASZAK J. 1980. Studies on methods censusing the numbers of bees (Hymenoptera, Apoidea). Polish Ecological Studies 6: 355–366.
- BANASZAK J. 2004. Pszczoły (Apidae). [W]: Fauna Polski. Charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I., Skibińska E. (red.). Muzeum i Instytut Zoologii, Polska Akademia Nauk, Warszawa: 346–362.
- BANASZAK J., TWERD L., KRIGER R., MOTYKA E. 2010. Potrzeba czynnej ochrony muraw dla zachowania fauny pszczół. [W:] Ciepłolubne murawy w Polsce. Stan zachowania i perspektywy ochrony. Ratyńska H., Waldon B. (red.) Wyd. UKW, Bydgoszcz: 482–492.
- BANSCH S., TSCHARNTKE T., GABRIEL D., WESTPHAL C. 2021. Crop pollination services: Complementary resource use by social vs solitary bees facing crops with contrasting flower supply. Journal of Applied Ecology 58, 476–485.
- BĄK J. 2000. Ocena występowania trzmieli (Bombus Latr.) (Hym. Apidae) w rezerwacie „Cisów” w Górach Świętokrzyskich. Rocznik Świętokrzyski 27, B: 84–103.
- BĄK J. 2003. Struktura zgrupowań trzmieli (Bombus Latr.) i trzmielców (Psithyrus Lep.) (Hymenoptera, Apoidea, Apidae) w wybranych rezerwatach przyrody województwa świętokrzyskiego. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 22, 4: 565–584.
- BĄK J. 2005. Trzmielowate (Bombini, Apidae) zbiorowisk leśnych Cisowsko - Orłowińskiego Parku Krajobrazowego w województwie świętokrzyskim. [W:] Gwoździński K. (red.). Bory Tucholskie III – zasoby i ich ochrona. Wyd. UŁ, Łódz: 137–150.
- BĄK J. 2010. Pszczoły (Hymenoptera: Apoidea: Apiformes) wybranych rezerwatów stepowych Ponidzia”. Konferencja Polskiego Towarzystwa Entomologicznego, Huta Szklana, 16–19 września 2010: 24–25.
- BĄK-BADOWSKA J. 2012. Ekologia zgrupowań pszczół (Hymenoptera: Apoidea: Apiformes) wybranych obszarów chronionych Wyżyny Małopolskiej. Wyd. UJK, Kielce.
- BĄK-BADOWSKA J. 2014. Fauna – wybrane grupy owadów. [W:] Świercz A. (red.). Monografia Cisowsko - Orłowińskiego Parku Krajobrazowego. Wyd. UJK, Kielce: 271–297.
- BEVK D., PREŚERN J. 2021. Pollinators communities differ across years and crops. Plant, Soil and Environment 67, 10: 600–607.
- BILIŃSKI M. 2013. Biologia, znaczenie i chów trzmieli. Oddział Pszczelnictwa, Instytut Ogrodnictwa w Puławach.
- BOMMARCO R., KLEIJN D., POTTS S.G. 2013. Ecological intensification: harnessing ecosystem services for food security. Trends in Ecology & Evolution 28: 230–238.
- BORAŃSKI M. 2015. Metodyka oceny bioróżnorodności owadów zapylających. Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice: 1–6.
- BORAŃSKI M., KOŁTOWSKI Z., TEPER D. 2019. Atlas pospolitych gatunków pszczół Polski. Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice.
- BUFFINGTON M.L., GARRETSON A., KULA R.R., GATES M.W., CARPENTER R., SMITH D.R., KULA A.A.R. 2021. Pan trap color preference across Hymenoptera in a forest clearing. Entomologia Experimentalis et Applicata 169, 3: 298–311.
- CHINGA J., MURUA M., BARAHONA -SEGOVIA R.M., GELCICH S. 2024. Pan traps: An effective tool for monitoring phenological changes in insect floral visitors and their relationship with floral resources in a coastal Mediterranean forest. Ecological Indicators 158.
- DOMAGAŁA-LIPIŃSKA A. 1962. Dzienna dynamika lotu pszczołowatych a temperatura. Ekologia Polska 8, 1: 55–57.
- DUBICKA A., CZECHOWSKI P. 2020. Trzmielowate (Hymenoptera: Apodae: Bombini) województwa lubuskiego; wyniki obserwacji z lat 2016–2020. Przegląd Przyrodniczy 31, 4: 24–42.
- ELLIS E.C., GOLDEWIJK K.K., SIEBERT S., LIGHTMAN D., RAMANKUTTY N. 2010. Anthropogenic transformation of the biomes, 1700 to 2000. Global. Ecology Biogeography 19, 5: 589–606.
- FILIPIAK M., KUSZEWSKA K., ASSELMAN M., DENISOW B., STAWIARZ E., WOYCIECHOWSKI M., WEINER J. 2017. Ecological stoichiometry of the honeybee: Pollen diversity and adequate species composition are needed to mitigate limitations imposed on the growth and development of bees by pollen quality. PLoS One 12, 8.
- GAMMANS N. 2011. The short–haired bumblebee reintroduction project report.
http://hymettus.org.uk/downloads/B.subterraneus Project report 2011.pdf [data dostępu 10.08.2017] - GHISBAIN G., THIERY W., MASSONNET F., ERAZO D., RASMONT P., MICHEZ D., DELLICOUR S. 2023. Projected decline in European bumblebee populations in the twenty-first century. Nature
https://doi.org/10.1038/s41586-023-06471-0 - HAESELER V. 1972. Antropogene Biotope (Kahlschlag, Kiesgrube, Stadtgarten) als Refugien für Insecten, untersucht am Beispiel der Hymenoptera, Aculeata. Zoologische Jahrbucher für Systematic 99: 133–212.
- HANCZARUK R., BĄBA W. 2019. Zagrożenia i ochrona cennych siedlisk przyrodniczych w Polsce na przykładzie muraw kserotermicznych. Kosmos 68, 4: 599–611.
- HUTCHINSON L.A., OLIVER T.H., BREEZE T.D., O’CONNOR R.S., POTTS S.G., ROBERTS S.P.M., GARRATT M.P.D. 2022. Inventorying and monitoring crop pollinating bees: evaluating the effectiveness of common sampling methods. Insect Conservation and Diversity 15, 3: 299–311.
- JAQUES S.A,. JOFRÈ-PÈREZ CH., MURÙA M.M., VIELI L., FONTÙRBEL F.E. 2023. Crop-Specific Effects on Pan-Trap Sampling of Potential Pollinators as Influenced by Trap Color and Location. Agronomy 13, 2.
- JARZYNA K., SZAŁACH G., ŻARNOWIECKI G. 2014. Warunki klimatyczne i topoklimatyczne. [W:] Świercz A. (red.). Monografia Cisowsko - Orłowińskiego Parku Krajobrazowego. Wyd. UJK, Kielce: 85–107.
- KONDRACKI J. 2023. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
- KOSIOR A., FIJAŁ J. 1992. Analiza faunistyczno - ekologiczna owadów pszczołowatych Apoidea województwa zamojskiego. Studia Ośrodka Dokumentacji Fizjograficznej PAN, Kraków 20: 13–53.
- KREWENKA K.M., HOLZSCHUH A., TSCHARNTKE T., DORMANN C.F. 2011. Landscape elements as potential barriers and corridors for bees, wasps and parasitoids. Biological Conservation 144, 6: 1816–1825.
- LEBUHN G., DROEGE S., CONNOR E., GEMMILL-HERREN B., POTTS S., MINCKLEY R., GRISWOLD T., JEAN R., KULA E., ROUBIK D., CANE J., WRIGHT K., FRANKIE G., PARKER F. 2013. Detecting insect pollinator declines on regional and global scales. Biological Conservation 27, 1:113–120.
- MICHENER C.D. 2007. The Bees of the World. John Hopkins University Press, Baltimore-London.
- MICHOŁAP P., SIKORA M., SIKORA A. 2018. Bumblebees (Hymenoptera Apidae Bombini) and their food plants in Table Mountains National Park. [W:] Kabała C. (red.). Góry Stołowe przyroda i ludzie. Wyd. Park Narodowy Gór Stołowych: 197–212.
- MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H., ZAJĄC A., ZAJĄC M. 2020. Vascular plants of Poland : an annotated checklist. W. Szafer. Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.
- MOERICKE V. 1951. Eine Farbfalle zur Kontrolle des Fluges von Blättläusen, insbesondere der Pfirsichblattlaus, Myzodespersicae (Sulz.). Nachrichtenblatt des Deutschen Pflanzenschutzdenstes 3: 23–24.
- MOREIRA E.F., SANTOS R.L.D., PENNA U.L., ANGEL-COCA C., DE OLIVEIRA F.F, VIANA B.F. 2016. Are pan traps colors complementary to sample community of potential pollinator insects? Journal of Insect Conservation 20, 583–596
- NIETO A., ROBERTS S.P.M., KEMP J., RASMONT P., KUHLMANN M., CRIADO M.G., BIESMEIJER J.C., BOGUSCH P., DATCHE H.H., DE LA RUA P., DE MEULEMEESTER T., DEHON M., DEWULF A., ORTIZ-SANCHEZ F.J., LHOMME P., PAULY A., POTTS S.G., PRAZ C., QUARANTA M., RADCHENKO V.G., SCHEUCHL E., SMIT J., STRAKA J., TERZO M., TOMOZII B., WINDOW J., MICHEZ D. 2014. European Red List of bees. Publications Office of the European Union. Luxembourg.
- O’CONNOR R.S., KUNIN W.E., GARRATT M.P.D., POTTS S.G., ROY H.E., ANDREWS C., JONES C.M., PEYTON J.M., SAVAGE J., HARVEY M.C., MORRIS R.K.A., ROBERTS S.P.M., WRIGHT I., VANBERGEN A.J., CARVELL C. 2019. Monitoring insect pollinators and flower visitation: The effectiveness and feasibility of different survey methods. Methods in Ecology and Evolution 10, 12: 2129–2140.
- OLLERTON J., WINFREE R., TARRANT S. 2011. How many flowering plants are pollinated by animals? Oikos 120: 321–326.
- OSTASIEWICZ S., RUSNAK Z., SIEDLECKA U. 2011. Statystyka. Elementy teorii i zadania. Wyd. UE, Wrocław.
- OYEN K.J., GIRI S., DILLON M.E. 2016. Altitudinal variation in bumble bee (Bombus) critical thermal limits. Journal of Thermal Biology 59: 52–57.
- PAWLIKOWSKI T., PAWLIKOWSKI K. 2012. Trzmielowate Polski (Hymenoptera: Apidae: Bombini). Wyd. UMK, Toruń.
- PIELOU E.C. 1966. Shannon’s formula as a measure of specific diversity; its use and misuse. American Naturalist 100: 463–465.
- PIWOWARSKI B., PRZEMYSKI A. 2014. Charakterystyka typologiczna i przegląd zbiorowisk roślinnych. [W:] Świercz A. (red.). Monografia Cisowsko-Orłowińskiego Parku Krajobrazowego. Wyd. UJK, Kielce: 110–154.
- POGORZELEC M. 2019. Atlas roślin miododajnych. Wyd. Dragon.
- POTTS S.G., IMPERATRIZ-FONSECA V., NGO H.T., AIZEN M.A., BIESMEIJER J.C., BREEZE T.D., DICKS L.V., GARIBALDI L.A., HILL R., SETTELE J., VANBERGEN A.J. 2016. Safeguarding pollinators and their values to human well-being. Nature 540: 220–229.
- RASMONT P., FRANZEN M., LECOCQ T., HARPKE A., ROBERTS S.P.M., BIESMEIJER J.C., CASTRO L., CEDERBERG B., DVORAK L., FITZPATRICK U., GONSETH Y., HAUBRUGE E., MAHE G., MANINO A., MICHEZ D., NEUMAYER J., ØDEGAARD F., PAUKKUNEN J., PAWLIKOWSKI T., POTTS S.G., REEMER M., SETTELE J., STRAKA J., SCHWEIGER O. 2015. Climatic Risk and Distribution Atlas of European Bumblebees. Biorisk 10.
- SÁNCHEZ-BAYO F., WYCKHUYS K.A.G. 2019. Worldwide decline of the entomofauna: A review of its drivers. Biological Conservation 232: 8–27.
- SENEPATHI D., BISMEIJER J.C., BREEZE T.D., KLEIJN D., POTTS S.G., CARVALHEIRO L.G. 2015. Pollinator conservation — the difference between managing for pollination services and preserving pollinator diversity. Insect Science 12: 93–101.
- SHANNON C.E., WEAVER W. 1963. The mathematical theory of communication. University of Illinois Press, Urbana.
- SIKORA A., KELM M. 2012. Flower preferences of the Wrocław Botanical Garden Bumblebees (Bombus spp.). Journal of Apicultural Science 56, 2: 27–36.
- SOBIERAJ-BETLIŃSKA A. 2018. Poskrzypka czternastokropkowa Crioceris quatuor-decimpunctata (Scopoli, 1763) w Parku Krajobrazowym Nadgoplański Park Tysiąclecia w województwie kujawsko-pomorskim. Fragmenta Naturae 51: 62–68.
- SOBIERAJ-BETLIŃSKA A. 2021. Nowe stanowisko Megachile genalis. Fragmenta Naturae 54: 8–17.
- STEFFAN-DEWENTER I., TSCHARNTKE T. 2001. Succession of bee communities on fallows. Ecography 24: 83–93.
- SYMONIDES E. 1978. Effect of population density on the phenological development of individuals of annual plant species. Ekologia Polska 26: 273–286.
- SZCZEPKO K., KRUK A., BARTOS M., WIŚNIOWSKI B. 2013. Factors shaping cuckoo wasp diversity in the post-agriculture area of the Kampinos National Park, Poland. Insect Conservation and Diversity 6: 339–353.
- TWERD L., BANASZAK J. 2013. Problemy ochrony fauny termokserofilnej pszczół (Hymenoptera: Apoidea, Apiformes) na przykładzie rezerwatu „Góra Gipsowa” Inżynieria Ekologiczna 33: 156–163.
- VAUDO A.D., TOOKER J.F., PATCH H.M., BIDDINGER D.J., COCCIA M., CRONE M.K., FIELY M., FRANCIS J.S., HINES H.M., HODGES M. 2020. Pollen Protein: Lipid Macronutrient Ratios May Guide Broad Patterns of Bee Species Floral Preferences. Insects 11, 2, 132.
- VICENS N., BOSCH J. 2000. Weather-Dependent Pollinator Activity in an Apple Orchard, with Special Reference to Osmia cornuta and Apis mellifera (Hymenoptera: Megachilidae and Apidae). Environmental Entomology 29, 3: 413–420.
- WENDZONKA J. 2020. Materiały do znajomości żądłówek (Hymenoptera: Aculeata) Parku Narodowego „Ujście Warty”. Pszczoły (Apoidea: Anthophila). Parki Narodowe Rezerwaty Przyrody 39, 2: 19–35.
- WESTPHAL C., BOMMARCO R., CARRE G., LAMBORM E., MORISON N., PETANIDOU T., POTTS S.G., ROBERTS P.M., SZENTGYORGYI H., TSCHEULIN T., VAISSIERE B.E., WOYCIECHOWSKI M., BIESMEIJER J.C., KUNIN W.E., SETTELE J., STEFFAN-DEWENTER I. 2008. Measuring bee diversity in different European habitats and biogeographical regions. Ecological Monographs 78, 4: 653–671.
- WITKOWSKI Z. 1975. Ekologia i sukcesja ryjkowców (Coleoptera, Curculionidae) łąk kośnych okolic Zabierzowa. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa.
- ZATTARA E.E., AIZEN M.A. 2021. Worldwide occurrence records reflect a global decline in bee species richness. One Earth 4, 1: 114–123.