Rycina 1
![Mechanizmy tolerancji centralnej i obwodowej, podzbiory komórek układu odpornościowego zaangażowane w ich regulację (szczegóły w tekście) oraz główne czynniki zaburzające ich funkcjonowanie, wg [54, 56, 57]](https://sciendo-parsed.s3.eu-central-1.amazonaws.com/647088b271e4585e08a9f607/j_ahem-2021-0043_fig_001.jpg?X-Amz-Algorithm=AWS4-HMAC-SHA256&X-Amz-Content-Sha256=UNSIGNED-PAYLOAD&X-Amz-Credential=ASIA6AP2G7AKBIXQIQEI%2F20251225%2Feu-central-1%2Fs3%2Faws4_request&X-Amz-Date=20251225T052123Z&X-Amz-Expires=3600&X-Amz-Security-Token=IQoJb3JpZ2luX2VjEGkaDGV1LWNlbnRyYWwtMSJHMEUCIQCkBMkh3GaCT1R%2F1YQLOoDNBMcpNMRTwYOanOm%2B9HzZAQIgYLPJdFuiQi5w5kdPfesnWpiA%2BwfCHKIsRaoZHF2ebOwqvQUIMxACGgw5NjMxMzQyODk5NDAiDN4bH5oY2OH%2FtOSzlSqaBfucXLAbERexXafuaIGd85EGvd8DxWuhQ9gBsmY42fvnfSvmqe1EeiApBFbJzcyT9NLFSNBWVPlqEAFmGulTIpmm%2B4qY7WZBvGmpbVQNAPf6YzXeTp93iQ1258N4HDw8AwYf2KLB4QwdEz6bU%2FmBYmaWhKYUpWPIe8iahtS%2F2Q32TO0z%2BpPg0HeVQm%2BMd0EYsAKcfLWe8XTgxyFRRmBz2vhY9DPotGOjsh2pnoKZpnpaPJMT27qF9bHHGogrnfaI3h49hp%2BvWjkspISjBEuk8vn2tUmYRe8wKEzohjM4Eea9uOtpqPNHXjZ0iaSOTsKMPs1XWUH5lH8Y44k55CHjJThjAH5o3rUDoF6Jgl6wkn1pW3HbOItv9E0ec3UAXgEmfxyZ31OZFDvI0Tkyy7KK3lBRyMuJ3YZ2VcuGPKzG2yAnlUD%2FK0wfj28PKwsd%2Fx985awhrZz%2FddvwrIBqjs2ae%2BgicPvAUYddx6MVDppEUWbrvAuEaMftl0GMWC1xMT9pZFVe6nbFIZfgU3eB9n9WJza0Li82r%2F9Eyaj5Kkn1eeGz63FAUYqn%2BJtqoVblLHk%2BOGHQYlmwb0UZ%2BW%2BABf7%2BOLmQRnM%2FlBMYwlynmO00rid5fs0l4m6D9sCLiEoVVywOq9ZRk3GvLbUe3aTV1OaKsYTV2YtG4Nuk2DDi5wN0pHyPatxnp5qquFEoktrUg8GTDsEFlkyDrdao54ovid3buxFuBvYBBxNWQ4qo%2FQprwSl9TWg7buwMe%2BatDau7R0LzzGRpbkDRCc%2Fsji5ixu7Hbv%2Fq5Cng%2Fl%2BfZkzkBD9UOzaWUBN17UDHZsvLzDVJj6ovqsAgOCdDyz36XV6nyVHEVf9%2BsfSay6kv0FLxJJMYisdS0G0uE4%2B%2Ft9xpWjDLpLLKBjqxASii56ejj2lKjHVafz87h%2FHFZ4uN2fZ2t1L6bNFygxGBNHrbVxWvDdHbrG%2BPsWBE6%2BdPK3JHeWX8bZQNMN%2BuYSVilyKEKbtF3nQq39Nm9Zhxd3aatMEcBr%2BReoLUZ3C1jOQe%2BbYI1X15AxU2R54u7wCuY11Q0lqamlUpV%2Fc1sGtg5USk6U18AJRxXP1d3S29ytoO39Q5ZNfN%2FJ2SYDWD5rrjYJusK1Al4H5f5B8UwNr4Dw%3D%3D&X-Amz-Signature=cf526f8570db25869708ac8200fbe859541b4f956353bdbc2c88c59cbd694b1c&X-Amz-SignedHeaders=host&x-amz-checksum-mode=ENABLED&x-id=GetObject)
Podejrzewane autoantygeny będące obiektem autoagresji w patogenezie wymienionych powikłań cukrzycy
| Nazwa powikłania | Autoantygeny | Piśmiennictwo |
|---|---|---|
| Mikroangiopatie | kolagen typu IV | [76] |
| Retinopatia | perycyty | [77, 78, 79] |
| oxLDL | [80, 81] | |
| MPO | [82] | |
| heksokinaza 1 | [18] | |
| fumaraza | [83] | |
| anhydraza węglanowa II | [84] | |
| kolagen typu II | [85] | |
| Nefropatia | oxLDL | [86, 87] |
| komórki śródbłonka | [88] | |
| Neuropatia obwodowa | gangliozydy | [89, 90] |
| Neuropatia autonomiczna | komórki zwoju współczulnego rdzenia nadnerczy | [91] |
| Niewydolność serca w cukrzycy | α-MyHC, vimentyna, K alpha 1-tubulina, troponina, aktynina 2 | [92, 93] |
| Gastropareza | GnRH1, progonadoliberyna-2 , LH | [33, 94] |
| Neuroartropatia | oksydacyjnie zmodyfikowany kolagen typu II | [95] |
Charakterystyka najczęstszych schorzeń autoimmunizacyjnych
| Choroby autoimmunologiczne | Autoantygen | Przeciwciała wykrywane w surowicy | Czynniki genetyczne | Czynniki środowiskowe |
|---|---|---|---|---|
| Autoimmunologiczne za- palenie tarczycy | - tyreoperoksydaza (TPO) - tyreoglobulina (ATG) - receptory dla TSH | - anty-TPO obecne w 90% choroby Hashimoto i 75% Gravesa-Base- dowa (ChGB) - anty-TG w 60% choroby Hashi- moto i 30% ChGB [14], - anty-TSHr obecny w ok. 98% ChGB [15] | polimorfizmy w układzie HLA klasy I, II, DR3, B8 [16], w genie CTLA-4, PTPN 22 i wiele innych oraz zaburzenia epigenetyczne [2] | nadmiar jodu, niedobór selenu, leki np. sole litu, IFN-gamma, infekcje, toksyny [17] |
| Cukrzyca typu 1 | - dekarboksylaza kwasu glutaminowego - insulina endogenna - fosfataza tyrozyny - antygeny komórek β wysp trzustki - transporter cynku 8 | - GADA, - IAA, - IA-2, IA2beta, - ICA, - ZnT8A, obecne co najmniej 4 z nich u 99% chorych z cukrzycą typu 1 [18] | polimorfizmy w układzie HLA klasy I, II, DQ2, DQ8, PTPN- 22, region genu insuliny [19] oraz zaburzenia epigenetyczne [20] | zakażenia wirusowe, dieta, toksyny (pochodne N-nitrozowe), stres, warunki klimatyczne [21] |
| Choroba Addisona | - 21-hydroksylaza - 17α-hydroksylaza, - P450scc (enzym oddzielający łańcuch cholesterolu) | - przeciwko 21-hydroksylazie obecne u ok. 86% chorych [22] | HLA DR3-DQ2/ DR4-DQ8 [22], geny UGT2B28 i ADAM3A [23], metylacja DNA [24]. | zakażenia wirusowe [25], stres, leki np. IFN I i III [26] |
| Niedokrwistość złośliwa | - komórki okładzinowe żołądka - czynnik wewnętrzny | - przeciwko komórkom okładzinowym żołądka (APCA) u ok. 90% chorych - przeciwko czynnikowi wewnętrznemu (IF) u ok. 60% chorych [27] | polimorfizm pojedynczego nukleotydu rs9606756 genu transkobalaminy 2 TCN2 [28] | zakażenie H. pylori [29] |
| Celiakia | - transglutaminaza tkankowa (tTG) | - przeciwko tkankowej transgluta- minazie tTGAb [30], endomysium EmA i gliadynie AGA obserwowane u >90% chorych [11] | warianty genów HLA-DQ2, HLA-DQ8 [31] oraz polimorfizmy ponad 40 genów związanych z układem immunologicznym [32] | dieta, zaburzenie flory jelitowej [33] |