Ryc. 1
Ryc. 2
Ryc. 3
Domeny poznawcze według DSM-5
| Uwaga | przedłużona koncentracja (sustained attention) |
| podzielność uwagi (divided attention) selektywność uwagi (focused/selective attention) | |
| szybkość przetwarzania (processing speed) | |
| Funkcje wykonawcze | planowanie (planning) |
| podejmowanie decyzji (decision-making) | |
| pamięć robocza, operacyjna (working memory) reagowanie na informacje zwrotne (responding to feedback) | |
| hamowanie (inhibition) | |
| płynność poznawcza (cognitive flexibility) | |
| Język | nazywanie obiektów (object naming) |
| wyszukiwanie słów (word finding) | |
| płynność (fluency) | |
| gramatyka i składnia (grammar and syntax) | |
| język receptywny (receptive language) | |
| Pamięć i uczenie się | swobodne przypominanie (free recall) |
| przypominanie z podpowiedzią (cued recall) | |
| pamięć rozpoznawcza (recognition memory) | |
| pamięć semantyczna (semantic memory) | |
| pamięć epizodyczna/autobiograficzna (episodic/autobiographical memory) | |
| pamięć długotrwała (long-term memory, LTM) | |
| uczenie się niejawne (nondeclarative/implicite learning) | |
| Funkcje percepcyjno-motoryczne | percepcja wzrokowa (visual perception) |
| zdolności wzrokowo-konstrukcyjne (visuoconstructional reasoning) | |
| koordynacja wzrokowo-ruchowa (perceptional-motor coordination) | |
| Poznawcze społeczne | rozpoznawanie emocji (recognition of emotions) |
| teoria umysłu (theory of mind) | |
| wgląd (insight) | |
Zestawienie wybranych obserwacyjnych badań epidemiologicznych dotyczących zależności między spożyciem ryb a funkcjonowaniem poznawczym osób starszych
| Kraj badania | Grupa badana | Typ badania (lata obserwacji) | Metodyka | Wyniki istotne statystycznie | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ocena sposobu żywienia | Testy poznawcze | Domeny poznawcze | ||||
| USA [87] | 1566 osób | Prospektywne (5,3) | 24 godzinny wywiad (powtórzony trzykrotnie) | Telephone Interview for Cognitive Status–modified | ogólne funkcjonowanie poznawcze, pamięć, uwaga, orientacja, pamięć słowna, liczenie | lepsze wyniki w testach oceniających pamięć natychmiastową i po odroczeniu, uwagę, liczenie oraz orientację |
| Holandia [110] | 210 ♂ | Prospektywne (5) | Historia żywienia | Mini Mental State Examination | ogólne funkcjonowanie poznawcze | mniejszy spadek funkcji poznawczych |
| Wielka Brytania [33] | 867 osób | Przekrojowe | FFQ | Californian Verbal Learning Test (CVLT), | ogólne funkcjonowanie poznawcze, pamięć, prędkość przetwarzania, funkcje wykonawcze | lepsze wyniki we wszystkich ocenianych domenach poznawczych |
| Holandia [109] | 1025 ♂ | Prospektywne (6) | FFQ | baterie testów CERAD i NES2, Backward digit span test, | pamięć, zdolności językowe, prędkość przetwarzania, zdolności konstrukcyjne | brak związku |
Zestawienie wybranych obserwacyjnych badań epidemiologicznych dotyczących zależności między poziomem DHA we krwi a funkcjonowaniem poznawczym osób starszych
| Kraj badania | Grupa badana | Typ badania (lata obserwacji) | Metodyka | Wyniki istotne statystycznie | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Biomarkery oceny stanu odżywienia | Testy poznawcze | Domeny poznawcze | ||||
| Holandia [35] | 807 osób | Prospektywne (3) | poziom n-3 w osoczu | Concept Shifting, Stroop Color-Word, Word Learning, Letter Digit Substitution, Verbal Fluency | prędkość sensomotorowa, złożony czas reakcji, pamięć, szybkość przetwarzania informacji, płynność słowna | mniejsze spowolnienie prędkości sensomotorowej i złożonego czasu reakcji; |
| brak wpływu na pozostałe domeny poznawcze | ||||||
| USA [15] | 2251 osób | Prospektywne (11) | poziom n-3 w osoczu | Delayed Word Recall, Digit Symbol Substitution Test portion of the Wechsler Adult Intelligence Scale–Revised, Word Fluency | szybkość psychomotoryczna pamięć epizodyczna płynność słowna | niższe ryzyko pogorszenia płynności słownej; |
| brak wpływu na szybkość psychomotoryczną i pamięć epizodyczną | ||||||
| USA [106] | 1575 osób | Prospektywne (3) | poziom DHA i EPA w erytrocytach | Bateria testów neuropsychologicznych | pamięć werbalna pamięć wzrokowa funkcje wykonawcze myślenie abstrakcyjne | niższy poziom DHA w erytrocytach związany ze znacznie mniejszą objętością mózgu i gorszymi wynikami w testach oceniających pamięć wzrokową, funkcje wykonawcze i myślenie abstrakcyjne; |
| brak wpływu na pamięć werbalną | ||||||
| Kanada [65] | 663 osoby bez zaburzeń poznawczych, > 65 lat | Prospektywne (4,9) | poziom n-3, DHA i EPA w osoczu | Modified Mini-Mental State Examination (3MS) | ogólne funkcjonowanie poznawcze | ogólne funkcjonowanie poznawcze |
| Włochy [23] | 935 osób | Przekrojowe | poziom n-3, n-6, DHA i EPA w osoczu | Mini-Mental State Examination | ogólne funkcjonowanie poznawcze | niższy poziom n-3 w osoczu osób z demencją vs. osoby zdrowe |
| USA [6] | 6706 ♀ | Prospektywne (9,8) | poziom DHA i EPA w erytrocytach | Modified Mini-Mental State (3MS) | brak wpływu na ryzyko rozwoju demencji lub AD | wyższy poziom DHA i EPA w erytrocytach związany z niższym ryzykiem wystąpienia AD i demencji |
| Francja [24] | 1537 osób | Przekrojowe | poziom DHA i EPA w erytrocytach | Clinical Dementia Rating (CDR) | ogólne funkcjonowanie pozanwcze | brak związku między poziomem DHA i EPA a ryzykiem wystąpienia zaburzeń poznawczych |
| USA [32] | 3307 osób | Prospektywne (13) | poziom n-3, n-6, DHA i EPA w osoczu | Modified Mini-Mental State Examination (3MS), Digit Symbol Substitution Test, Telephone Interview for Cognitive Status | ogólne funkcjonowanie poznawcze | brak wpływu na ryzyko rozwoju demencji, AD, demencji na tle naczyniowym; |
| wyższy poziom kwasu arachidonowego (n-6) związany z niższym ryzykiem rozwoju demencji i AD | ||||||