NIE TYLKO PIES – O KILKU ANIMALISTYCZNYCH NAZWACH FUNKCJONARIUSZY SŁUŻB WIĘZIENNYCH W HISTORII POLSKIEGO SOCJOLEKTU PRZESTĘPCZEGO

Pacuła, Jarosław

doi:10.2478/jazcas-2020-0013

Abstract

The article deals with the history of the Polish words with primary meanings ‘animal’ and analyzes different views on their origin. The article describes the phenomenon of zoosemic semantic changes in Polish prison slang from the late 19^th and early 20^th century. Several animal-specific nouns functioning as synonyms for jailer (prison ward) are presented. Sources of individual names are indicated and it is given a description of semantic changes which took place under the influence of foreign languages.

References

AKARTEL, Gustaw Michał: Specjalizacje złodziejskie w świetle quasi-semantyzmów (na materiale polskiego i rosyjskiego żargonu przestępczego). In: Acta Polono-Ruthenica, 2011, nr 16, s. 287 – 296.
Search in Google Scholar Back to article
APPEL, Karol: Język i społeczeństwo. Lingwistyka i socjologia. Warszawa: Księgarnia Gebethnera i Wolffa 1908. 54 s.
Search in Google Scholar Back to article
BREDLER, František: Slovník české hantýrky (tajné řeči zlodějské). Praha: Ferdinand Krompe 1914. 126 s.
Search in Google Scholar Back to article
BRZEZINA, Maria: Polszczyzna Żydów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1986. 616 s.
Search in Google Scholar Back to article
BUDZISZEWSKA, Wanda: Żargon ochweśnicki. Łódź: Zakład im. Ossolińskich 1957. 108 s.
Search in Google Scholar Back to article
DĄBROWSKA, Anna: Słownik eufemizmów polskich, czyli w rzeczy mocno, w sposobie łagodnie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1998. 328 s.
Search in Google Scholar Back to article
ESTREICHER, Karol: Gwara złoczyńców. Warszawa: Drukarnia Gazety Polskiej 1867. 47 s.
Search in Google Scholar Back to article
ESTREICHER, Karol: Język złoczyńców. In: Rozmaitości. Pismo dodatkowe do Gazety Lwowskiej, 1859, nr 12, s. 89 – 92.
Search in Google Scholar Back to article
ESTREICHER, Karol: Język złoczyńców. In: Rozmaitości. Pismo dodatkowe do Gazety Lwowskiej, 1859, nr 13, s. 97 – 100.
Search in Google Scholar Back to article
ESTREICHER, Karol: Język złoczyńców. In: Rozmaitości. Pismo dodatkowe do Gazety Lwowskiej, 1859, nr 14, s. 105 – 110.
Search in Google Scholar Back to article
GELLER, Ewa: Jidysz – język Żydów polskich. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1994. 261 s.
Search in Google Scholar Back to article
GELLER, Ewa: Warschauer Jiddisch. Tübingen: Max Niemeyer 2001. 355 s.10.1515/9783110919943
Search in Google Scholar Back to article
GRABIAS, Stanisław: Język w zachowaniach społecznych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 1994. 382 s.
Search in Google Scholar Back to article
GRABIAS, Stanisław: O ekspresywności języka. Ekspresja a słowotwórstwo. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie 1981. 214 s.
Search in Google Scholar Back to article
GRABIAS, Stanisław: Środowiskowe i zawodowe odmiany języka – socjolekty. In: Współczesny język polski. Red. J. Bartmiński. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2010, s. 240 – 250.
Search in Google Scholar Back to article
GRZEGORCZYKOWA, Renata: Obelga jako akt mowy. In: Poradnik Językowy, 1991, nr 5 – 6, s. 193 – 200.
Search in Google Scholar Back to article
HÁJEK, Václav: Hantýrka (tajná řeč) zlodějská ze zač. XIX. stol. In: Český lid, 1906, roč. XV, s. 46 – 48.
Search in Google Scholar Back to article
HORODYSKA, Halina: Zróżnicowanie terytorialne polskiego słownictwa gwarowego z zakresu hodowli. In:. Poradnik Językowy, 1963, nr 9, s. 379 – 390.
Search in Google Scholar Back to article
JUDA, Karl: Tajná řeč („hantýrka“) zlodějův a šibalů. S literárně-historickým úvodem Dra. Čeňka Zíbrta. In: Český lid, 1902, roč. XI, s. 139 – 143.
Search in Google Scholar Back to article
KACZYŃSKA, Elżbieta – DREWNIAK, Dariusz: Ochrana. Carska policja polityczna. Warszawa: Wydawnictwo Bellona 1993. 149 s.
Search in Google Scholar Back to article
KAMIŃSKA-SZMAJ, Irena: Agresja językowa w życiu publicznym. Leksykon inwektyw politycznych (1918 – 2000). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2007. 370 s.
Search in Google Scholar Back to article
KANIA, Stanisław: Grypsera. In: Poradnik Językowy, 1972, nr 10, s. 597 – 602.
Search in Google Scholar Back to article
KEMPF, Zdzisław: Dwa aspekty wyrazów negatywnych dotyczących zwierząt. In: Język Polski, 1989, R. LXIX, nr 2 – 3, s. 208 – 209.
Search in Google Scholar Back to article
KEMPF, Zdzisław: Wyrazy „gorsze” dotyczące zwierząt. In: Język Polski, 1985, R. LXV, nr 2 – 3, s. 125 – 144.
Search in Google Scholar Back to article
KOŁODZIEJEK, Ewa: „Rozkminianie” gwar tajemnych. In: Język a kultura. Tom 21: Tabu w języku i kulturze. Red. A. Dąbrowska. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2009, s. 225 – 232.
Search in Google Scholar Back to article
KOŁODZIEJEK, Ewa: Człowiek i świat w języku subkultur. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego 2005. 320 s.
Search in Google Scholar Back to article
KRÓLIKOWSKA, Sławomira: O współczesnym słownictwie przestępców. In: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego – Nauki Humanistyczno-Społeczne. Seria 1, 1975, nr 110, s. 55 – 77.
Search in Google Scholar Back to article
MAŁOCHA-KRUPA, Agnieszka: Żydowskie zapożyczenia leksykalne w socjolekcie przestępczym. In: Język a kultura. Tom 10: Język subkultur. Red. J. Anusiewicz, B. Siciński. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej 1994, s. 135 – 170.
Search in Google Scholar Back to article
MARK, Aharojn: Słownik polsko-jidysz. Kraków: Wydawnictwo Austeria 2016. 1908 s.
Search in Google Scholar Back to article
MIERZWA, Janusz: O umundurowaniu urzędników administracji ogólnej w Polsce międzywojennej. Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa, 2016, nr 4, s. 525 – 546.10.4467/20844131KS.16.027.6327
Search in Google Scholar Back to article
MILEWSKI, Stanisław: Gwara przestępcza i jej przenikanie do języka ogólnego. In: Poradnik Językowy, 1971, nr 2, s. 92 – 101.
Search in Google Scholar Back to article
MISIUK, Andrzej: Historia policji w Polsce. Od X wieku do współczesności. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne. Grupa Kapitałowa WSiP 2008. 228 s.
Search in Google Scholar Back to article
MORAWSKI, Jacek: O potrzebie badania gwary przestępczej. In:. Przegląd Penitencjarny, 1968, R. 17, nr 1, s. 72 – 80.
Search in Google Scholar Back to article
MOSIOŁEK, Katarzyna: Stereotypy psa zawarte w języku polskim. In: Poradnik Językowy, 1992, nr 4, s. 301 – 304.
Search in Google Scholar Back to article
OBARA, Jerzy: Teoretyczne problemy kalkowania. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 1989. 128 s.
Search in Google Scholar Back to article
ODALOŠ, Pavol: Sociolekt/slang – teória, výskum, výstupy, perspektívy. In: Studia slavica, 2009, zv. XIII, s. 85 − 90.
Search in Google Scholar Back to article
ODALOŠ, Pavol: Sociolekty v basketbalovom a penitenciárnom prostredí. Banská Bystrica: Univerzita Mateja Bela 1997. 92 s.
Search in Google Scholar Back to article
ORYŃSKA, Anna: Zasady komunikowania w gwarze więziennej – tabu i eufemizmy. In: Język a kultura. Tom 1: Podstawowe pojęcia i problemy. Red. J. Anusiewicz, J. Bartmiński. Wrocław: Wiedza o Kulturze 1991. s. 191 – 203.
Search in Google Scholar Back to article
PACUŁA, Jarosław: Kilka zapomnianych ekspresywnych nazw strażników więziennych. (Nie)oczywista proweniencja. In: Świat Słowo, 2019a, R. 33, nr 2, s. 245 – 258.10.5604/01.3001.0013.7826
Search in Google Scholar Back to article
PACUŁA, Jarosław: O kilku judaikach w polskim socjolekcie przestępczym. In: Linguistica Copernicana, 2019b, nr 16, s. 363 – 379.10.12775/LinCop.2019.015
Search in Google Scholar Back to article
PACUŁA, Jarosław: Metafory awifauniczne w polskim socjolekcie przestępczym (XIX w. – lata 20. XX w.). In: Orbis Linguarum, 2020a, nr 53, s. 307 – 329.
Search in Google Scholar Back to article
PACUŁA, Jarosław: Nie tylko klawisz, nie tylko ment – z historii kilku socjolektalnych nazw policjantów i funkcjonariuszy więziennych. In: Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza, 2020b, t. 27, nr 1 [in publishing, in edition].10.14746/pspsj.2020.27.1.9
Search in Google Scholar Back to article
PEISERT, Maria: Formy i funkcje agresji werbalnej. Próba typologii. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2004. 226 s.
Search in Google Scholar Back to article
PODZIMEK, Jaroslav: Slovníček „Světská hantýrka”. Praha: MNO – Bezpečnostní služba 1937.
Search in Google Scholar Back to article
PRZYBYLIńSKI, Sławomir: Podkultura więzienna. Wielowymiarowość penitencjarna. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls 2005. 273 s.
Search in Google Scholar Back to article
PUZYNINA, Jadwiga: Język wartości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1992. 264 s.
Search in Google Scholar Back to article
RADKOVÁ, Lucie: Jak se mluví za zdmi českých věznic. Ostrava: Ostravská univerzita 2012. 165 s.
Search in Google Scholar Back to article
RASZEWSKA-ŻUREK, Beata: Ewolucja niektórych elementów stereotypu psa w polszczyźnie. In: Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej, 2010, nr 45, s. 65 – 80.10.11649/sfps.2010.004
Search in Google Scholar Back to article
REJTER, Artur: Leksyka ekspresywna w historii języka polskiego. Kulturowo-komunikacyjne konteksty potoczności. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2006. 272 s.
Search in Google Scholar Back to article
STĘPNIAK, Klemens: Nazwy gwary złodziejskiej. In: Poradnik Językowy, 1973, nr 4, s. 210 – 222.
Search in Google Scholar Back to article
SZASZKIEWICZ, Maciej: Tajemnice grypserki. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych 1997. 306 s.
Search in Google Scholar Back to article
SZKIŁĄDŹ, Hipolit: Przenośne znaczenia i przenośne użycia wyrazów (cz. 1). In: Poradnik Językowy, 1960a, nr 9, s. 388 – 403.
Search in Google Scholar Back to article
SZKIŁĄDŹ, Hipolit: Przenośne znaczenia i przenośne użycia wyrazów (cz. 2). In: Poradnik Językowy, 1960b, nr 10, s 440 – 448.
Search in Google Scholar Back to article
ŚWIDA, Hanna – ŚWIDA, Witold: Młodociani przestępcy w więzieniu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna 1961. 290 s.
Search in Google Scholar Back to article
TOMASZEWSKI, Jerzy – ŻBIKOWSKI, Andrzej (eds.): Żydzi w Polsce. Życie i kultura. Leksykon. Warszawa: Cyklady 2001. 572 s.
Search in Google Scholar Back to article
UŁASZYN, Henryk: Język złodziejski. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe 1951. 90 s.
Search in Google Scholar Back to article
ŻARSKI, Waldemar: Pies – ewolucja pojęcia i jego realizacji leksykalnych w polszczyźnie. In: Pies w kulturach świata. Red. E. Skorupska-Raczyńska, J. Rutkowska, J. Żurawska-Chaszczewska. Gorzów Wielkopolski: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej 2012, s. 77 – 88.
Search in Google Scholar Back to article
БАЛДАЕВ, Данциг Сергeевич: Словарь блатного воровского жаргона. Т. 2. Москва: Кампана 1997. 172 с.
Search in Google Scholar Back to article
ГНАТЮК, Галина Макарівна – ГОРОДЕНСЬКА, Катерина Григорівна – ГРИЩЕНКО, Арнольд Панасович [et al.]: Словотвір сучасної української літературної мови, Київ: Наукова думка 1979. 405 с.
Search in Google Scholar Back to article
ГРАЧЁВ, Михаил Александрович: От Ваньки Каина до мафии. Прошлое и на-стоящее уголовного жаргона. Санкт-Петербург: Авалон, Азбука-классика 2005. 382 с.
Search in Google Scholar Back to article
КОЗИЦЬКИЙ, Андрій – БІЛОСТОЦЬКИЙ, Степан: Кримінальний світ старого Львова. Львів: Афіша 2001. 230 с.
Search in Google Scholar Back to article
КУЧИНСКИЙ, Александр Владимирович: Преступники и преступления. Блатной телеграф. Тюремный архивы. Донецк: Сталкер 1998. 395 с.
Search in Google Scholar Back to article
КУЧИНСКИЙ, Александр Владимирович: Преступники и преступления. Лагерная живопись, уголовный жаргон. Донецк: Сталкер 1998. 392 с.
Search in Google Scholar Back to article
МИРТОВ, Алексей Василькович: Донской словарь. Материалы к изучению лек-сики донских казаков, Ростов на Дону: б.и. 1929. 416 c.
Search in Google Scholar Back to article

NIE TYLKO PIES – O KILKU ANIMALISTYCZNYCH NAZWACH FUNKCJONARIUSZY SŁUŻB WIĘZIENNYCH W HISTORII POLSKIEGO SOCJOLEKTU PRZESTĘPCZEGO

Abstract

Paradigm

My account