Introductie
Inherent aan het scheppen van wet- en regelgeving is dat een bepaalde mate van categorisering plaatsvindt. Zo wordt historisch gezien gesproken over de ‘armen’ als categorie van personen die verkeren in bestaansonzekerheid. Tegenwoordig wordt met de wettelijke vaststelling van voorwaarden waaraan een burger moet voldoen om recht te hebben op een bijstandsuitkering de categorie ‘bijstandsgerechtigden’ gevormd. Het blijft echter doorgaans niet bij het onderscheiden van deze afzonderlijke categorie.
In deze verkennende bijdrage wordt ingegaan op het fenomeen dat binnen deze ‘hoofdcategorieën’ een verdergaande vorm van categorisering plaatsvindt: in het verleden tussen verschillende typen armen, tegenwoordig tussen verschillende typen bijstandsgerechtigden. Historisch gezien is het, zowel juridisch als in de praktijk, zeer gebruikelijk om onderscheid te maken tussen verschillende typen armen.1 Op basis van hun kenmerken en de omstandigheden waarin armen zich bevonden, zoals afkomst of gezinssituatie, werden zij onderverdeeld in verschillende categorieën. De categorisering tussen armen in het kader van sociale zekerheid die historisch gezien waarneembaar is, doet zich momenteel opnieuw voor, maar in een andere verschijningsvorm. Dit is een gevolg van de ontwikkeling dat de overheid een wantrouwende houding heeft ten opzichte van bijstandsgerechtigde burgers. Zij wijken af van de maatschappelijke opvatting dat burgers een bepaalde mate van zelfredzaamheid dienen te bezitten, waarmee zij in hun eigen inkomen kunnen voorzien.2 Daarnaast maakt de overheid in toenemende mate gebruik van automatisering en digitalisering waardoor algoritmische systemen steeds meer invloed hebben op de verdeling van sociale zekerheid. Uiteindelijk kan dit leiden tot bestuurlijke kwetsbaarheid bij burgers, wat inhoudt dat burgers niet of gedeeltelijk niet in staat zijn om hun rechten tegenover overheidsinstanties uit te oefenen en om volledig deel te nemen aan het complexe verkeer tussen burger en overheid.3
Het socialezekerheidsrecht wordt van oudsher gekenmerkt door voortdurende categorisering. In deze bijdrage staat de vraag centraal hoe die categorisering door de tijd heen gestalte heeft gekregen. Aan de hand van een historisch-sociologische analyse van de armenzorg wordt inzicht geboden in de huidige categorisering van burgers die in de hedendaagse, snel digitaliserende en automatiserende wereld gebruik maken van sociale zekerheidsvoorzieningen. Voor deze analyse baseert dit artikel zich op een aantal vergelijkende voorbeelden die betrekking hebben op de historische armenzorg en de ontwikkelingen binnen het socialezekerheidsrecht in verschillende West-Europese landen, zoals Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Denemarken. Deze landen hebben een vergelijkbare ontwikkeling meegemaakt in de transitie naar een verzorgingsstaat en hebben overheden die in een gelijkmatig stadium zijn wat betreft digitalisering en automatisering.4
Dit artikel kent vier onderdelen. Zonder een volledig historisch overzicht van de armenzorg in West-Europa te geven, worden in het eerste gedeelte van dit artikel grofweg drie verschillende tijdsperiodes behandeld die een pendelbeweging in de benadering van armoede laten zien. Allereerst wordt in §1 de historische omgang met armoede in de periode van 1500–1850 behandeld, waarbij ingegaan wordt op het indelen van armen in categorieën (§1.1) en het bestraffende karakter van de armenzorg (§1.2). Vanaf omstreeks 1850 vindt er een transitie plaats die uiteindelijk uitmondt in de verzorgingsstaat. In §2 wordt de totstandkoming en de effecten van de verzorgingsstaat en het ontstaan van het socialezekerheidsrecht in het tijdvak 1945–2000 besproken, waarbij het onderscheid tussen verschillende typen armen verdwenen lijkt te zijn. Daarna wordt in §3 gekeken naar de periode 2000–heden, die in het teken staat van de opkomst van digitalisering en automatisering binnen het socialezekerheidsrecht. Hiermee dreigt de slinger weer de andere kant op te gaan en een nieuwe vorm van categorisering te ontstaan. Tot slot beargumenteert dit artikel in §4 dat het van belang is om een historisch perspectief op armoede en de ontwikkeling van het socialezekerheidsrecht te hanteren bij het construeren van een socialezekerheidsstelsel waarin de toepassing van automatisering een plaats heeft.
1. De historische categorisering van armoede (1500–1850)
1.1. De waardige armen vs. de paupers
Armoede is van alle tijden. Al in de middeleeuwen waren er burgers die in armoede leefden. Deze armen werden gezien als pauperes Christi, oftewel ‘door God gekozen’, en christenen gaven hen aalmoezen uit de naam van God om zo zichzelf van een plek in de hemel te verzekeren.5 Echter sloeg deze houding ten opzichte van de armen in de loop van de vijftiende eeuw om. Er waren steeds meer armen die moesten bedelen om in hun bestaan te kunnen voorzien en het idee dat het geven van aalmoezen luiheid aanwakkert won terrein; bedelarij werd nu gezien als een onwenselijk fenomeen.6 Bovendien kwam ook landloperij in opkomst. Deze landlopers, of vagebonden, zwierven rond en verdienden geld met seizoensarbeid, bedelen of criminele activiteiten. Zowel de plaatselijke als de thuisloze, rondzwervende bedelaars waren de overheden een doorn in het oog.7 Om de controle over de bedelarij te houden, gaven de lokale overheden in de Nederlanden bedelpenningen uit. Bedelaars die in het bezit waren van een bedelpenning, die zij ontvingen vanwege ziekte, een gebrek of ouderdom, hadden toestemming om te bedelen.8 En ook in Engeland en Ierland gaven lokale overheden en kerken ‘beggar’s badges’ uit.9 Degenen die ziek, gehandicapt of oud genoeg waren waardoor zij niet in staat werden geacht om te werken, mochten de badge dragen en dus bedelen.10 Zo konden zij aan de gemeenschap bewijzen dat zij ‘goedgekeurd’ waren. De invoering van deze bedelpenningen kan gezien worden als een eerste, zichtbare stap richting de categorisering binnen armoede.11
Vanaf de zestiende eeuw is de hulpwaardigheid van armen steeds meer gebaseerd op hun eigenschappen en de omstandigheden waarin zij zich bevinden.12 Zo werd in de Nederlanden onderscheid gemaakt tussen de waardige armen en de onwaardige armen, ook wel paupers genoemd.13 Onder de eerste groep vielen bijvoorbeeld weduwen en zieken. De onwaardige armen werden gezien als luie en zondige bedriegers. Daarbij maakte het ook verschil of iemand een vreemdeling of een plaatselijke arme was.14 In Engeland hanteerde men een vergelijkbare tweedeling die bestond uit de deserving poor (true poor), burgers die niet konden werken omdat zij bijvoorbeeld te oud, ziek of gehandicapt waren, en de undeserving poor (false poor), burgers die lichamelijk in staat waren om te werken en van wie werd verondersteld dat zij niet wilden werken. Bovendien was ook hier meer sympathie voor naburige armen, dan voor rondzwervende vagebonden of armen van buitenaf.15 Ook in Frankrijk werd bekeken of armen in staat waren om in hun behoeften te voorzien door te werken, en of zij tot de lokale gemeenschap behoorden.16 Wel zaten er verschillen in de exacte kenmerken op basis waarvan landen de armen categoriseerden. Dit was afhankelijk van de heersende houding van de kerk, staat en maatschappij ten opzichte van de armen.17 Bovendien kon een term als ‘deservingness’ op verschillende manieren geïnterpreteerd worden door overheidsdienaren.18 In de manier waarop de deserving poor en undeserving poor van elkaar onderscheiden worden zat dan ook een bepaalde mate van subjectiviteit. Desalniettemin valt op dat zowel de afkomst als de oorzaak van armoede een grote rol speelden in het onderscheid dat tussen de armen gemaakt werd. Aspecten die buiten de macht van de burger lagen werden dus vaak meegewogen in het morele oordeel over de ‘deservingness’ van de armen.
De toenemende verstedelijking en individualisering in de negentiende eeuw, een gevolg van de industriële revolutie, maakte het voor de overheid noodzakelijk om (betere) armenwetgeving te creëren.19 Echter viel ook in deze eerste armenwetten de categoriserende benadering van armoede te ontdekken. Zo werd in de in 1834 vastgestelde Engelse New Poor Law het onderscheid tussen de deserving en undeserving poor wettelijk vastgelegd, met het idee dat enkel de deserving poor recht hadden op hulp van de overheid.20 Ook in de Deense armenwet uit 1803, die zich voornamelijk op bedelaars focuste, werden de bedelaars onderverdeeld in twee groepen, namelijk de ‘werkelijke behoeftigen’ en de ‘zelf veroorzaakte behoeftigen’.21 Toch werd dit onderscheid niet in alle armenwetgeving even scherp gemaakt. Zo bepaalde de Nederlandse Armenwet van 1854 voornamelijk dat armenzorg een taak van de kerk was.22 Slecht bij ‘volstrekte onvermijdelijkheid’ zouden de gemeenten ‘kunnen’ ondersteunen, wat impliceert dat gemeenten keuzevrijheid hadden. Bovendien zag ‘volstrekte onvermijdelijkheid’ slechts op de situatie waarin een persoon in volstrekte nood kwam te verkeren en het burgerlijke armenbestuur met behulp van de politie moest ingrijpen op grond van de openbare orde.23 De reden hiervoor was dat als een door de kerk afgewezen arme onmiddellijk opgevangen zou worden door het burgerlijke armenbestuur, de kerken hun zedelijke verantwoordelijkheid te licht zouden opvatten. Het was dan ook geenszins de bedoeling om wetgeving te creëren waarmee armen een opeisbaar recht op bijstand zouden verkrijgen.24
1.2. Wie arm is wordt gestraft
Hoewel er rekening gehouden werd met de mogelijkheid dat een arme er niets aan kon doen dat hij in deze situatie beland was (zoals bij de waardige armen), werd armoede toch veelal gezien als een moreel probleem. De oorzaak van armoede moest worden toegeschreven aan subjectieve eigenschappen van de armen zelf, zoals een verderfelijke moraal en algemene passiviteit. Zodoende zou financiële ondersteuning van paupers vrijwillige werkloosheid stimuleren.25 Er werd geen rekening gehouden met het systeem waarin de armen zich bevonden, waarin het praktisch onmogelijk was om uit de armoede te ontsnappen.26 Als armoede was beschouwd als het gevolg van economische krachten, dan zou wettelijk geregelde financiële ondersteuning van de armen immers een meer geschikte oplossing voor het armoedeprobleem zijn geweest.27 Bovendien zouden degenen die als ‘lui’ werden bestempeld dan eerder zijn beschouwd als slachtoffers van de omstandigheden, wat uiteindelijk zou leiden tot minder categorisering tussen de armen.
Een leven in armoede had grote gevolgen. Zo had een status als ‘arme’ vaak invloed op fundamentele rechten, zoals het recht om te trouwen, te stemmen of bezittingen te hebben.28 Maar ook de specifieke ‘categorie’ waaronder een arme viel was bepalend voor de manier waarop hij behandeld werd. Passend bij het idee dat armoede de armen zelf te verwijten was, had de armenzorg vaak een bestraffende of vernederende werking.29 Dit was al het geval in de vijftiende eeuw, toen de waardige armen een bedelpenning ontvingen terwijl de onwaardige armen hier geen recht op hadden. Personen binnen deze laatste categorie werden opgepakt en gevangengezet of de gemeenschap uitgezet als zij bedelden.30 Ook later werden de onwaardige armen bestraft, vernederd, heropgevoed of afgezonderd. Zo moesten in de zestiende eeuw de vagebonden, paupers en bedelaars in de Franse stad Toulouse werk verrichten met halsbanden en kettingen om.31 En in de achttiende eeuw kwamen in onder anderen de Nederlanden en Engeland de werkhuizen en heropvoedingskampen in opkomst, waar armen onder schrijnende omstandigheden arbeid moesten verrichten en bovendien van hun familie gescheiden werden. Het doel van deze werkhuizen was dat zij een afschrikwekkende werking zouden hebben, zodat alleen de ‘echte’ armen aanspraak zouden maken op de armenzorg.32 Desondanks had de armenzorg een paradoxale werking. Zo droeg niet iedere ‘echte’ arme een bedelpenning, uit angst om waardigheid te verliezen of om te voorkomen dat de kinderen uit huis geplaatst zouden worden.33 En de afgrijselijke omstandigheden in werkhuizen, bedoeld om de ‘luie’ armen eruit te filteren, zorgden ervoor dat sommige armen overlijden door verhongering verkozen boven het vrijwillig toetreden tot een werkhuis.34
2. Sociale zekerheid als grondrecht (1945–2000)
Vanaf omstreeks 1850 komt in verschillende landen binnen West-Europa wetgeving op het terrein van sociale zekerheid stapsgewijs tot stand.35 Die transitie laat zien dat de denkwijze over armoede en de omgang daarmee geleidelijk verandert. De overheid krijgt een steeds grotere rol in het organiseren van de sociale zekerheid, uiteindelijk uitmondend in de verzorgingsstaat. Daarmee gepaard gaat de erkenning van sociale zekerheid als grondrecht vanaf 1945, waarmee het tij lijkt te zijn gekeerd voor de undeserving poor.
Na de grote depressie van de jaren 1930 en de Tweede Wereldoorlog komt in het naoorlogse Europa de verzorgingsstaat op. In 1942 publiceerde de Britse Sir William Beveridge het rapport ‘Social Insurance and Allied Services’, waarin aanbevelingen gedaan werden om de armen en hulpbehoevenden te helpen door de zogenoemde ‘five giants’, gebrek, ziekte, onwetendheid, ellende en ledigheid, aan te pakken.36 Hoewel de eerste bouwstenen van de moderne verzorgingsstaat al eerder gelegd waren, kan het Beveridge-rapport worden gezien als het startpunt van de verzorgingsstaat in Groot-Brittannië en de rest van Europa. Het doel was dat een inkomensgarantie voor iedere burger de crisis zou verminderen, en bovendien was er het morele aspect met de gedachte dat meer sociale rechtvaardigheid voor een betere samenleving zou zorgen.37 Waar de overheid eerst een zeer beperkte rol had in de armenzorg, werd deze nu uitgebreid en in plaats van ‘armen’ spreekt men nu van ‘bijstandsgerechtigden’. Om de verzorgingsstaat te definiëren wordt vaak de omschrijving van de Engelse historicus Asa Briggs gebruikt, waarin gesteld wordt dat de verzorgingsstaat zich baseert op drie pijlers die betrekking hebben op (1) een minimuminkomen, (2) dekking van onvoorziene omstandigheden zoals ziekte of werkloosheid en (3) sociale diensten zoals gezondheidszorg. Het recht op bijstand is in ieder geval een van de kernwaarden van de verzorgingsstaat.38
Met de opkomst van de verzorgingsstaat ontstonden dan ook sociale zekerheidsvoorzieningen voor iedere burger die (tijdelijk of voorgoed) niet zelfstandig het bestaansminimum kon verkrijgen; een grote verandering ten opzichte van de historische omgang met armoede. Waar voorheen geen garantie was op een bestaansminimum en bescherming tegen levensrisico’s voor burgers, ondanks het feit dat ‘echte’ armen meer hulp kregen dan ‘luie’ armen, wordt hier nu wel naar gestreefd. Ook was er historisch gezien het onderscheid tussen de waardige en onwaardige armen, terwijl het recht op sociale zekerheid nu op iedere burger van toepassing is. En terwijl de armen die als lui werden gezien aanvankelijk heropgevoed moesten worden door onder ongezonde omstandigheden in werkhuizen arbeid te verrichten, wordt er nu gezocht naar passende manieren waarop iedere burger kan participeren in de samenleving. Veranderde intrinsieke waarden over armoede hebben geleid tot een systeem van solidariteit en meer gelijkheid tussen de armen.39 Waar er eerst anders werd gekeken naar vreemdelingen, vagebonden of paupers dan naar de ‘echte’ armen, zorgen nu de sterkeren voor álle zwakkeren.
De nieuwe zienswijze op armoede manifesteerde zich ook in verschillende internationale en Europese wet- en regelgeving. Zo werd in 1948 in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens bepaald dat er bij de overheid een inspanningsverplichting ligt om het recht op sociale zekerheid te waarborgen (artikel 22) en dat ieder persoon recht heeft op een adequaat bestaansminimum (artikel 25 lid 1).40 Ook geeft het in 1952 gepubliceerde Verdrag betreffende minimumnormen van sociale zekerheid, afkomstig van de International Labour Organization (ILO), minimumstandaarden voor sociale zekerheid.41 In 1966 werd in het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten het recht op sociale zekerheid vastgelegd (artikel 9).42 Verder benadrukt het in 2000 geratificeerde EU-Handvest van de grondrechten in artikel 34, lid 3 dat armoede en sociale exclusie bestreden moeten worden en dat iedereen recht heeft op een waardig bestaan.43 Bovendien legden veel landen in West-Europa na de Tweede Wereldoorlog het recht op bijstand vast in hun constitutie, zoals in de Deense constitutie (Deens: Danmarks Riges Grundlov) in 1953 (artikel 75, lid 2) en in de Nederlandse Grondwet in 1983 (artikel 20, lid 3), waarmee een inspanningsverplichting bij de overheid werd gelegd.44
3. De intrede van automatisering (2000–heden)
Met de invoering van de verzorgingsstaat zou iedere burger boven het bestaansminimum moeten kunnen leven. Alle burgers zijn immers juridisch gelijkgesteld op het gebied van het recht op sociale zekerheid en kunnen, mits zij voldoen aan de door de overheid gestelde voorwaarden en verplichtingen, aanspraak maken op een bijstandsuitkering. Hoewel dit de verwachting schept dat de categoriserende omgang met ‘armen’ uit het verleden ook verdwenen zou zijn, blijkt de praktijk weerbarstiger. Tegenwoordig wordt nog steeds niet iedere burger die aanspraak wil maken op een bijstandsuitkering op dezelfde manier behandeld.
Allereerst komt dit door de wantrouwende houding van de overheid ten opzichte van de bijstandsgerechtigde burger. In de jaren 1970 kwam er steeds meer kritiek op de verzorgingsstaat, wat zich in de jaren 1980 ontwikkelde tot de huidige zienswijze op maatschappij en bestuur.45 Het New Public Management kwam in opkomst; een beweging van hervormingen in de publieke sector richting een meer bedrijfsmatige overheid waarbij de focus ligt op zaken als kostenbesparing, verhoging van de arbeidsdiscipline, efficiëntie en minder overheidsbemoeienis.46 Vanaf eind jaren tachtig treedt er een zekere verharding in veel Westerse verzorgingsstaten op.47 De heersende maatschappelijke opvatting is dat burgers een bepaalde mate van autonomie en zelfredzaamheid dienen te bezitten. De burger die hier niet aan voldoet, en dus afwijkt van de standaard, wordt beschouwd als een economisch risico voor de samenleving en schaadt daarmee het algemene publieke belang.48 Dit heeft geleid tot een gewijzigd beeld van de rol die eigenbelang speelt bij de motieven van burgers die gebruik maken van de sociale zekerheid.49 Bijstandsgerechtigde burgers krijgen te maken met het stigma dat de bestaansonzekerheid waarin zij verkeren hun eigen schuld zou zijn en dat zij geen arbeidsmoraal zouden hebben.50 Bovendien geldt het stigma rondom sociale zekerheid sterker voor bepaalde groepen burgers. Hierbij speelt een rol of de armoede van de burger aan hemzelf te wijten is, of hij de controle heeft over de situatie waarin hij zich bevindt, en tot welke ‘groep’ de desbetreffende burger behoort. Met name de groepen bijstandsgerechtigden die als undeserving beschouwd worden krijgen te maken met stigmatisering.51 Zo zouden ouderen en zieken sociale uitkeringen meer ‘verdienen’ dan werklozen en migranten.52 Ook tegenwoordig wegen persoonlijke kenmerken die buiten de macht van de burger liggen dus mee in het morele oordeel over de ‘deservingness’ van de bijstandsgerechtigde. Dit houdt het idee dat armoede een moreel probleem is in stand. Ten tweede wordt in toenemende mate nadruk gelegd op de plichten en verantwoordelijkheden van burgers die gebruik maken van sociale zekerheidsvoorzieningen, evenals op de sanctionering bij het niet nakomen hiervan.53 In Nederland werd al bij de herziening van de Algemene Bijstandswet 1996 nadruk gelegd op fraudebestrijding en in 1997 werd in het Verenigd Koninkrijk de Social Security Administration (Fraud) Act 1997 vastgesteld.54 Echter zijn met de opkomst van automatisering en digitalisering de mogelijkheden om op grote schaal sociale zekerheidsfraude te plegen toegenomen. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de ‘Bulgarenfraude’ die in 2013 in Nederland aan het licht kwam, waarbij Bulgaarse katvangers zich inschreven op nepadressen waarna met een DigiD zorg- en huurtoeslag werd aangevraagd.55 Hierna nam de focus op fraudebestrijding in Nederland toe.56 En ook buiten Nederland wordt sociale zekerheidsfraude door zowel de maatschappij als de politiek hard veroordeeld en heerst er een beleidsrichting waarin de aanpak van fraude en het straffen van fraudeurs prioriteit heeft.57
Daarnaast maken in de huidige, snel digitaliserende en automatiserende maatschappij overheden gebruik van nieuwe technologieën. Dit geldt ook voor het socialezekerheidsrecht, waarin algoritmes met een adviserende, voorspellende of besluitvormende functie worden toegepast, zowel bij de toekenning van sociale uitkeringen als bij het toezicht hierop.58 Hoewel deze nieuwe technieken zorgen voor efficiëntie en consistentie, heeft dit ook een keerzijde.59 Ten eerste is er een gebrek aan transparantie bij de algoritmische systemen die momenteel als hulpmiddel binnen het socialezekerheidsrecht worden ingezet. Zowel de overheid als de burgers hebben weinig inzicht in de totstandkoming van adviezen, voorspellingen en besluiten, waardoor het onzeker is of de data en criteria die hiervoor gebruikt zijn kloppen.60 Het is daarom moeilijk vast te stellen of burgers de juiste hulp krijgen van de overheid. Het maken van categorieën an sich hoeft niet een probleem te zijn, maar het is van belang dat dit transparant genoeg gebeurt zodat de overheid eventueel bevraagd kan worden over de afbakening van de gebruikte categorieën. Ten tweede zorgen de algoritmes voor een voortgaande categorisering tussen de al afgebakende groep van bijstandsgerechtigden. De algoritmes waar binnen het socialezekerheidsrecht gebruik van wordt gemaakt zijn altijd op zoek naar patronen om de grote hoeveelheden data zeer snel en precies verwerken. Dit heeft als gevolg dat zij burgers tot ‘datapunten’ reduceren en bijstandsgerechtigden ingedeeld worden in verschillende categorieën, waarbij het vaak onduidelijk is waarom deze categorieën op die manier afgebakend zijn.61 Ten derde mist het algoritme menselijke eigenschappen zoals empathie, nuance of het vermogen om rekening te houden met contextuele elementen.62 In situaties die betrekking hebben op burgers die vanwege armoede een beroep doen op het socialezekerheidsrecht, gaat het per definitie om burgers die zich in een kwetsbare positie bevinden. Aan armoede liggen immers verschillende oorzaken en consequenties ten grondslag. Een menselijke benadering zou daarom voor de rigiditeit van het categoriserende geautomatiseerde systeem kunnen compenseren.63 Hoewel het ook geen zekerheid is dat iedere menselijke ambtenaar empathisch is of genuanceerd denkt, kunnen de systemen waarvan de digitale overheid gebruik maakt deze menselijkheid per definitie niet bieden. De combinatie van de opaciteit van het algoritmische proces, de eigenschap van het algoritme om bijstandsgerechtigden in vergaande mate te categoriseren en het gebrek aan menselijke eigenschappen brengt het gevaar van stigmatisering en discriminatie met zich mee, zowel in de data die ingevoerd wordt als in de werking van het systeem.64
Dit blijkt ook uit verschillende schandalen die zich afgelopen decennia hebben voorgedaan. Deze schandalen laten zien dat de combinatie van een wantrouwende houding van de overheid ten opzichte van burgers die gebruik maken van sociale zekerheidsvoorzieningen en de digitalisering en automatisering binnen het socialezekerheidsrecht er daadwerkelijk voor zorgen dat niet iedere burger die gebruik maakt van sociale voorzieningen hetzelfde behandeld wordt. In Nederland is het bekendste voorbeeld hiervan de toeslagenaffaire, waarin risicoprofielen van burgers werden opgesteld door een discriminerend algoritme, waarna duizenden families onterecht als fraudeurs werden aangewezen. Volgens het systeem was het bezitten van een tweede nationaliteit een risicofactor. Ook werden voornamelijk eenoudergezinnen, gezinnen met een migratieachtergrond, en gezinnen met een laag inkomen getroffen. Onterecht moesten zij hun ontvangen kinderopvangtoeslag terugbetalen, en mogelijk ook nog een boete, waardoor zij in de schulden terechtkwamen.65 Daarnaast vond in Nederland het schandaal rondom het Rotterdamse algoritme plaats, waarbij de stad Rotterdam een algoritme had gebruikt om uitkeringsfraude te detecteren door burgers met een hoog risicoprofiel aan te wijzen en te laten onderzoeken. Etniciteit, leeftijd en geslacht waren hierbij risicofactoren. Het systeem produceerde oneerlijke, discriminerende en inaccurate resultaten, wat ertoe leidde dat de uitkeringen van burgers onterecht verminderd werden.66
Deze voorbeelden laten zien dat wantrouwen jegens de bijstandsgerechtigde burger in combinatie met de komst van digitalisering en automatisering leidt tot een nieuwe vorm van categorisering van gebruikers van sociale zekerheidsvoorzieningen, met name in de context van handhaving. Deze nieuwe vorm van categorisering brengt het risico van discriminatie en stigmatisering met zich mee, wat ertoe kan leiden dat niet iedere burger op gelijke voet zijn of haar rechten voor de overheid kan uitoefenen. Dit is een fenomeen dat sterk doet denken aan de historische positie van de ‘armen’, waarin ook niet iedere burger dezelfde sociale hulp ontving.
4. Slot: waarom we van het verleden moeten leren
Door de eeuwen heen heeft de sociale zekerheid in West-Europa veel ontwikkelingen doorgemaakt. Deze bijdrage laat zien hoe de categorisering in het socialezekerheidsrecht door de tijd heen gestalte heeft gekregen. Hoewel dit onderwerp zich leent voor verschillende invalshoeken, zoals economisch, bedrijfskundig of bestuurskundig, is voor deze bijdrage gekozen voor een verkennend historisch-sociologisch perspectief. Op deze manier kan de pendelbeweging in de benadering van armoede worden aangetoond, wat leidt tot inzicht in de aspecten die van belang zijn voor het creëren van een adequaat, (deels) geautomatiseerd socialezekerheidsstelsel.
In de periode 1500–1850 werd er een tweedeling gemaakt tussen verschillende typen armen. De kerk droeg de primaire zorg voor de armen en de armen zelf hadden nagenoeg geen rechten, en als zij die al hadden, golden deze rechten met name voor de deserving poor. Gaandeweg kwam er meer overheidsinterventie, wat rond 1945 leidde tot de vestiging van de verzorgingsstaat waar we vandaag de dag nog steeds in leven. De overheid is nu verantwoordelijk voor het garanderen van een bestaansminimum voor burgers en het recht op sociale zekerheid is een grondrecht. Alle burgers die aan de door de overheid gestelde voorwaarden voldoen, kunnen aanspraak maken op sociale zekerheidsvoorzieningen. Deze voorwaarden zijn voor iedere burger hetzelfde. Echter, hoewel ieder onderscheid tussen burgers hiermee ogenschijnlijk verdwenen is, wordt in de praktijk nog steeds onderscheid gemaakt tussen verschillende typen bijstandsgerechtigden. De huidige omgang met bijstandsgerechtigden vertoont daarmee overeenkomsten met de behandeling van armen in het verleden. Om die reden is een historische analyse van deze overeenkomsten behulpzaam bij het duiden van de hedendaagse problematiek.
Allereerst kan gesteld worden dat in beide tijdperken een wantrouwende houding bestaat ten opzichte van de burger die gebruik maakt van armenzorg of sociale zekerheidsvoorzieningen. De juiste mensen moeten de hulp krijgen die ze verdienen. Historisch gezien heeft dit betrekking op het idee dat armoede vaak toe te schrijven was aan subjectieve eigenschappen van de armen zelf. Dit kwam bijvoorbeeld tot uiting in het idee dat werkhuizen een afschrikwekkende werking moesten hebben, waardoor enkel de ‘echte’ armen aanspraak zouden maken op armenzorg. Tegenwoordig uit deze wantrouwende houding zich in het stigma rondom burgers die in bestaansonzekerheid verkeren en de focus op het bestrijden van sociale zekerheidsfraude. In beide tijdperken wordt geredeneerd vanuit overheidsperspectief en heerst de gedachte dat sociale zekerheid, of het helpen van de armen, de prikkel om te werken wegneemt, en daarom de ‘luie’ armen eruit gefilterd moeten worden.
Ten tweede valt op dat het vroegere onderscheid dat tussen de armen gemaakt werd, tegenwoordig ook in de praktijk plaatsvindt. Historisch gezien worden armen, zowel in de praktijk als juridisch, op basis van eigenschappen en de omstandigheden waarin zij zich bevonden onderverdeeld in de deserving poor en undeserving poor. Het morele idee was dat paupers lui waren of misbruik zouden maken van de overheidsvoorzieningen. Bij het kwalificeren van een arme als waardig of onwaardig speelden de afkomst van de arme en de oorzaak van de armoede, zoals de gezinssituatie, een grote rol. Tegenwoordig is de rechtspositie van burgers met betrekking tot sociale zekerheidsvoorzieningen gelijkwaardig. Desondanks zorgen nieuwe technologieën, zoals de algoritmische systemen die momenteel als hulpmiddel in het socialezekerheidsrecht worden ingezet, ervoor dat er in de praktijk opnieuw een complexe categorisering gemaakt wordt tussen bijstandsgerechtigden. In beide tijdperken valt er geen strikte tweedeling te ontdekken tussen wie als waardige armen worden gezien en wie tot de categorie paupers behoren. In beide gevallen zitten er verschillende in de exacte kenmerken op basis waarvan de armen of bijstandsgerechtigden gecategoriseerd worden, en is er ruimte voor een bepaalde mate van subjectiviteit. Toch is de huidige categorisering extra problematisch wanneer deze niet transparant wordt gemaakt, terwijl in het verleden het onderscheid tussen de deserving en undeserving poor duidelijker werd afgebakend. Hierdoor dreigen we de grip op de huidige, complexe categorisering te verliezen. Er is weinig inzicht in welke categorieën aangehouden worden om bijstandsgerechtigden te categoriseren, wat kan leiden tot stigmatisering en discriminatie van bepaalde groepen burgers. Dit is te zien in diverse schandalen die reeds hebben plaatsgevonden, zoals de toeslagenaffaire. Ook hier speelden kenmerken als afkomst en gezinssituatie een belangrijke rol bij het signaleren van burgers als potentiële fraudeur. Dit sluit aan bij de les uit het verleden dat burgers die bepaalde kenmerken bezitten worden geacht misbruik te maken van de voorzieningen van de overheid. De maatschappelijke opvatting is dat burgers een bepaalde mate van autonomie en zelfredzaamheid dienen te bezitten. De burger die van dit model afwijkt wordt als een economisch risico voor de samenleving aangemerkt. Met name de groepen bijstandsgerechtigden die als verwijtbaar aan hun eigen situatie beschouwd worden, de undeserving, hebben de kans om in een categorie geplaatst te worden die negatieve gevolgen voor hen heeft. Tegenwoordig spelen persoonlijke kenmerken waar de burger geen controle over heeft dus nog steeds een rol bij het morele oordeel over de ‘deservingness’ van bijstandsgerechtigden.
Een derde overeenkomst is de bestraffing van de onwaardige armen. Hoewel de vroegere straffen zoals vernedering, afzondering of heropvoeding extremer waren dan tegenwoordig – de overlevingskansen van de undeserving poor waren minimaal -, is ook nu het idee dat fraudeurs hard gestraft moeten worden.67 De huidige straffen, zoals het intrekken van sociale uitkeringen en het opleggen van hoge bestuurlijke boetes, zijn voor burgers levensbepalend.
Al met de invoering van de beggar’s badge waren er armen die ervoor kozen om hun recht op de badge niet uit te oefenen.68 Ook tegenwoordig zien we dat lang niet iedere burger gebruik maakt van de sociale regelingen waar hij recht op heeft.69 Dit laat de paradoxale werking van ons huidige socialezekerheidsstelsel zien. Met de opkomst van de verzorgingsstaat ontstond het idee dat iedere burger die onder het bestaansminimum leeft, recht heeft op sociale voorzieningen. Echter, tegelijkertijd lopen sommige burgers het risico om onterecht gecriminaliseerd te worden. Dit komt doordat algoritmische systemen patronen filteren uit data, die beïnvloed worden door kenmerken en omstandigheden waar de burger zelf geen controle over heeft. Dit heeft geresulteerd in de vorming van een nieuwe klasse ‘paupers’.
Concurrerende belangen
De auteur heeft geen concurrerende belangen te verklaren.
Financieringsinformatie
Deze publicatie maakt deel uit van het project Vulnerability in the Digital Administrative State (met projectnummer VIDI 66102123, PI prof. mr. dr. Sofia Ranchordás) van het NWO-talentprogramma Vidi.
Auteurs-Affiliaties
Anne N. Spijkstra
PhD-kandidaat binnen het departement Public Law and Governance, Tilburg Law School, Tilburg University, NL
Introduction
The crafting of laws and regulations always involves a certain degree of categorization. Historically, individuals experiencing financial hardship were referred to as the ‘poor’. Nowadays, the category of ‘welfare recipients’ is formed due to the legal establishment of eligibility conditions for citizens to receive social assistance benefits. However, its scope extends beyond mere differentiation of these distinct categories.
This paper examines a secondary categorization phenomenon: the classification between different types of poor individuals in the past and between different types of welfare recipients today. Historically, it was common, both within legal frameworks and in everyday practice, to distinguish among various categories of impoverished individuals.1 Based on their characteristics and circumstances, such as where the person came from or the family situation, they were classified into distinct groups. The historical categorization of the poor in the context of social security is experiencing a revival, albeit in an altered form. This results from the government’s distrustful attitude towards welfare recipients. These citizens are perceived to deviate from the societal expectation that individuals should possess a certain degree of self-reliance to provide for their own income.2 In addition, the government increasingly relies on automation and digitalization, whereby algorithmic systems progressively influence the distribution of social security. Ultimately, this can lead to administrative vulnerability among citizens. It means citizens are unable, either fully or partially, to exercise their rights before government agencies and to fully participate in the complex interaction between citizens and government.3
This paper examines the evolution of social security law categorization over time. By conducting a brief historical-sociological analysis of poor relief, insight is provided into the current categorization of citizens relying on social security provisions in today’s rapidly digitalizing and automating world. For this analysis, this paper relies on several comparative examples related to historical poor relief and developments within social security law in various Western European countries such as the Netherlands, the United Kingdom, France, and Denmark. These countries have experienced similar transitions towards welfare states, with governments that are currently at comparable stages in terms of digitalization and automation.4
This paper consists of four parts. Without providing a complete historical overview of poor relief in Western Europe, this paper roughly addresses three different time periods that demonstrate a pendulum swing in approaches to poverty. Section 1 explores the historical treatment of poverty from 1500 to 1850, emphasizing the classification of the impoverished and the punitive aspects of poor relief. Around 1850, a transition occurred that eventually led to the welfare state. Section 2 examines the establishment and effects of the welfare state and the emergence of social security law in the period from 1945 to 2000. During this period, it seems that the distinctions among various categories of impoverished individuals have disappeared. Section 3 analyzes the period from 2000 to the present day, characterized by the rise of digitalization and automation within the domain of social security law. This trend threatens to swing the pendulum back in the other direction and create a new form of categorization. Finally, Section 4 of this paper suggests that we should consider historical perspectives on poverty and the evolution of social security law when automating social security systems.
1. The Historical Categorization of Poverty (1500–1850)
In the Middle Ages, poor individuals were regarded as pauperes Christi, or ‘chosen by God’. Christians would offer them alms in the name of God, believing it would ensure their own place in heaven.5 However, this attitude towards the impoverished shifted during the fifteenth century. There were increasingly more poor individuals who had to beg to sustain themselves, and the idea that giving alms encouraged laziness gained traction; begging started to be considered an undesirable phenomenon.6 Moreover, vagrancy as a crime emerged. These vagrants, or wanderers, roamed around and earned money through seasonal work, begging, or criminal activities. Both vagrants and local beggars soon posed a challenge to authorities.7 To maintain control over begging, local authorities in the Netherlands issued begging tokens. Beggars in possession of such a token, which was issued on grounds of illness, disability, or old age, were permitted to beg.8 Likewise, in England and Ireland, local authorities and churches issued beggar’s badges, enabling recipients to show their authorization to beg within the community.9 These badges were designated for ‘the aged poor and the impotent’.10 The introduction of these begging tokens can be seen as a first, visible step towards categorization within poverty.11
From the sixteenth century onwards, the eligibility for aid among the impoverished became increasingly based on individual characteristics and circumstances.12 In the Netherlands, a distinction was made between the deserving poor (true poor) and the undeserving poor (false poor), also called paupers or lazy poor. For example, widows and the sick were classified as deserving poor, while lazy and sinful deceivers were labeled as undeserving poor. Additionally, whether someone was a local poor person or a stranger made a difference.13 Likewise, England implemented a similar division, distinguishing individuals unable to work due to age, illness, or disability from those physically capable but deemed unwilling to do so. Furthermore, greater sympathy extended towards impoverished locals compared to wandering vagrants or outsiders.14 Similar perspectives prevailed in France, where the ‘deservingness’ assessment centered on the poor’s incapacity to sustain themselves through labor and their belonging to the local community.15 However, discrepancies persisted among countries regarding the precise categorization applied to classify the impoverished. This depended on the prevailing attitudes of the church, state, and society towards the poor.16 Furthermore, a term like ‘deservingness’ was open to interpretation by government officials, resulting in a certain level of subjectivity when distinguishing between the deserving poor and the undeserving poor.17 Nevertheless, it is noteworthy that both where someone came from and the underlying causes of poverty, often beyond the control of the citizen, played a significant role in the distinction made among the poor.
While there was an acknowledgment of potential circumstances beyond a poor person’s control (as with the deserving poor), poverty was frequently viewed as a moral issue. Thus, the cause of poverty was often attributed to (subjective) characteristics of the poor themselves, such as corrupt morality and general passivity. Consequently, financial support for paupers would be seen to encourage voluntary unemployment.18 No consideration was given to the systemic and structural disadvantages, effectively making it impossible to escape poverty.19
The repercussions of a life in poverty were profound. While being poor often affected fundamental rights, such as the right to marry, vote, or own property, the treatment a poor person received ultimately depended on the specific ‘category’ they fell into.20 Moreover, in line with the notion that poverty was the fault of the impoverished themselves, poor relief often had a punitive or humiliating effect.21 As early as the fifteenth century, distinctions were made between the true poor, who were granted begging tokens, and the false poor, who were not entitled to it. Individuals within this latter category were arrested, imprisoned, reeducated, or expelled from the community if they begged.22 The punishment, humiliation and isolation of the undeserving poor continued to exist in the sixteenth century. For example, in the French city of Toulouse, vagrants, paupers and beggars had to work wearing collars and chains.23 Moreover, in the eighteenth century, workhouses and reeducation camps emerged in, among other places, the Netherlands and England as a form of poor relief. The workhouse provided basic necessities but imposed strict rules on socializing, family ties and movement. This measure aimed to discourage aid-seeking among those who were not considered the true poor, thereby preventing starvation and homelessness while encouraging work for those who genuinely needed assistance.24 Consequently, the false poor, who were unwilling to enter a workhouse, were unable to request or receive any form of poor relief. Nevertheless, poor relief had a paradoxical effect. For example, not every truly poor person wore a begging token, out of fear of losing dignity or to prevent their children from being placed in institutions.25 Furthermore, some deserving poor chose death by starvation over voluntarily entering a workhouse and enduring the horrific working conditions therein.26
The increasing urbanization and individualization in the nineteenth century, following the Industrial Revolution, made it necessary for the government to create (better) poverty laws.27 However, even these early laws took a categorizing approach to poverty. For example, in the English New Poor Law of 1834, the distinction between the deserving and undeserving poor was legally established, with the idea that only the deserving poor were entitled to government assistance.28 Similarly, in the Danish Poor Law of 1803, which mainly focused on beggars, beggars were divided into two groups: the ‘genuine needy’ and the ‘self-caused needy’.29 However, this legal classification was not uniformly made across all poverty laws. For example, the Dutch Poor Relief Act of 1854 primarily assigned responsibility for poor relief to the church.30 Municipalities were permitted to offer assistance at their discretion solely in instances of ‘absolute necessity’. Here, ‘absolute necessity’ referred to situations in which individuals faced significant need, requiring intervention by the civil poor administration and police to maintain public order, as opposed to cases where charitable assistance was merely desirable.31 As the church was considered the primary caretaker of the poor, the civil poor administration would only intervene as a last resort so that churches would not underestimate their moral responsibility. It was by no means the intention to create legislation that would grant poor people an enforceable right to assistance.32
2. Social Security as a Fundamental Right (1945–2000)
From around 1850, legislation in the field of social security gradually emerged in various countries within Western Europe.33 This transition signifies the shifting perception of poverty and the evolving approaches for addressing it. The government began to play an increasingly substantial role in organizing social security, ultimately resulting in the establishment of the welfare state. From 1945 onwards, the recognition of social security as a fundamental right seemed to alter the fate of the undeserving poor.
Following the Great Depression of the 1930s and World War II, the welfare state emerged in post-war Europe. In 1942, Sir William Beveridge of Britain published the report ‘Social Insurance and Allied Services’, outlining measures to alleviate poverty and financial hardship by addressing what he called the ‘five giants’—idleness, ignorance, disease, squalor, and want.34 While the foundations for the modern welfare state had been established earlier, the Beveridge Report is widely considered the starting point for the welfare state in Great Britain and the whole of Europe. The aim was to alleviate the economic crisis by providing an income guarantee for every citizen, alongside the moral aspect of promoting greater social justice for a better society.35 While the government’s involvement in poor relief was once minimal, it has undergone significant expansion since the establishment of the welfare state. Additionally, the replacement of the term ‘poor’ with ‘welfare recipients’ reflects this shift. The definition of the welfare state often draws upon the description provided by the English historian Asa Briggs, who states that it is based on three pillars: (1) ensuring a minimum income, (2) providing coverage for unforeseen circumstances such as illness or unemployment, and (3) offering social services such as healthcare. Overall, the right to social security is one of the core values of the welfare state.36
With the rise of the welfare state, social security provisions were established for every citizen unable to independently attain the minimum standard of living, whether temporarily or permanently. This marked a significant change from historical approaches to poverty. Previously, citizens were not guaranteed a standard of living above the subsistence level or protection against financial hardship, despite the fact that the true poor received more assistance than the false or lazy poor. However, there is now a dedicated effort to ensure an adequate standard of living for all citizens. Moreover, historically, a distinction was made between the undeserving and deserving poor. Today, however, the right to social security applies to every citizen. Furthermore, whereas poor people were previously subjected to reeducation through labor under unhealthy conditions in workhouses, efforts are now directed towards finding suitable means for every citizen to participate in society. Ultimately, this shift in intrinsic values concerning poverty has fostered a system of solidarity and increased equality among citizens.37 Historically, foreigners, vagrants, or paupers were treated differently from the true poor. However, today, the more prosperous members of society support all those in need.
The evolving perspective on poverty has also been reflected in a range of international and European laws and regulations. For example, in 1948, the Universal Declaration of Human Rights established that governments are obligated to ensure the right to social security (Article 22) and that every individual has the right to an adequate standard of living (Article 25(1)).38 Furthermore, the Social Security (Minimum Standards) Convention, published by the International Labour Organization (ILO) in 1952, sets forth minimum standards for social security.39 Additionally, in 1966, the International Covenant on Economic, Social, and Cultural Rights codified the right to social security (Article 9).40 Moreover, the Charter of Fundamental Rights of the European Union, ratified in 2000, emphasizes in Article 34, paragraph 3, that poverty and social exclusion must be combated, and that everyone has the right to a decent existence.41 In addition, following World War II, many countries in Western Europe enshrined the right to social security in their constitutions. This is evident, for example, in the Danish Constitution (Danish: Danmarks Riges Grundlov) of 1953 (Article 75(2)) and in the Dutch Constitution (Dutch: Grondwet) of 1983 (Article 20(3)), which impose an obligation on the government to act.42
3. The Rise of Automation (2000–present)
With the establishment of the welfare state, every citizen is entitled to a standard of living above the subsistence level. Legally, all citizens have equal rights to social security and can claim social assistance benefits, provided they meet the conditions and obligations set by the government. While this might suggest that the historical categorization of impoverished individuals has disappeared, the reality is different. Even today, not every citizen seeking welfare benefits is treated equally.
To begin with, this is due to the government’s distrustful attitude towards welfare recipients. In the 1970s, there was a growing criticism of the welfare state, which subsequently shaped the prevailing view on society and governance in the 1980s.43 The rise of New Public Management marked a reform movement within the public sector, advocating for a more business-oriented approach to governance. This movement prioritizes cost-saving, enhances labor discipline, improves efficiency, and aims to reduce government intervention.44 From the late 1980s onwards, many Western welfare states exhibited a growing tendency towards a hardened attitude.45 The prevailing societal view emphasizes that citizens should maintain a certain degree of autonomy and self-reliance. Citizens who fail to meet this standard and deviate from normative standards are perceived as posing an economic risk to society, thereby jeopardizing the general public interest.46 This shift has transformed the perception of self-interest concerning citizens who use social security services.47 Welfare recipients often face stigma, with their financial hardship frequently attributed to personal shortcomings, such as being perceived as lacking a work ethic.48 Moreover, this stigma is particularly noticeable among certain groups of citizens, depending on whether they are blamed for their poverty, their perceived level of control over their situation, and the social category to which they belong. Particularly, welfare recipients deemed undeserving often face stigmatization.49 For example, the elderly and the sick are considered more deserving of social benefits than the unemployed and migrants.50 Thus, even in today’s society, moral judgments concerning the deservingness of welfare recipients still consider personal characteristics beyond the citizen’s control. This perpetuates the notion that poverty is a moral issue. Another noteworthy aspect of the government’s distrustful attitude towards welfare recipients is the increasing emphasis on citizen’s duties and responsibilities, along with sanctions for non-compliance.51 Already in 1996, the revision of the Social Assistance Act (Dutch: Algemene Bijstandswet) placed emphasis on fraud prevention, while in 1997, the United Kingdom passed the Social Security Administration (Fraud) Act 1997.52 However, the landscape changed significantly with the rise of automation and digitalization, leading to increased opportunities for committing large-scale social security fraud in the subsequent years. This is exemplified by the ‘Bulgarian fraud’, uncovered in the Netherlands in 2013, where individuals acting as Bulgarian proxies registered at fake addresses and used a DigiD to apply for healthcare and housing allowances.53 Following this, the focus on combating fraud has increased in the Netherlands.54 Also outside of the Netherlands, social security fraud continues to be strongly condemned by both society and politics, with a policy direction prioritizing fraud detection and punishing fraudsters.55
Furthermore, in today’s rapidly digitalizing and automating society, governments are implementing new technologies. These technologies also extend to social security law, where algorithms with advisory, predictive, or decision-making functions are used, both in the allocation of social security benefits and in its supervision.56 While these new techniques offer efficiency and consistency, they also come with drawbacks.57 Firstly, there is a lack of transparency in the algorithmic systems currently used within social security law. Both the government and citizens lack insight into how advice, predictions, and decisions are made, leading to uncertainty about the accuracy of the data and criteria deployed.58 Hence, assessing whether citizens are receiving suitable assistance from the government poses a challenge. Although the act of creating categories may not inherently be problematic, this process must unfold in a transparent manner, allowing for the government to be questioned regarding the delineation of the categories used. Secondly, algorithms play a role in the ongoing categorization of the already defined group of welfare recipients. These algorithms, deployed within social security law, continuously seek patterns to efficiently and accurately process vast amounts of data. This practice reduces citizens to mere ‘data points’ and categorizes welfare recipients into various groups, often leaving the reasons behind these classifications unclear.59 Thirdly, the algorithm lacks human characteristics such as empathy, nuance, or the ability to consider contextual elements.60 Citizens who rely on social security law due to poverty are inherently in vulnerable positions. Poverty stems from a multitude of factors and entails various consequences. A human approach could thus compensate for the rigidity of the automated categorization system.61 While it is uncertain whether every human official is empathetic or nuanced, the systems deployed by the digital government inherently lack the capacity to offer this essential human aspect. The opacity of the algorithmic process, along with its tendency to extensively categorize welfare recipients and the absence of human characteristics, poses a risk of stigmatization and discrimination. This risk exists in both the entered data and the system’s operation.62
In addition, the danger of stigmatization and discrimination is further underscored by several scandals that have occurred in recent decades. These scandals exemplify how government distrust towards citizens using social security, combined with the digitalization and automation of social security law, can result in unequal treatment for those accessing social benefits. In the Netherlands, the most notable example of this issue is the childcare benefits scandal. Discriminatory algorithms were deployed to generate risk profiles of citizens, leading to the false accusation of fraud against thousands of families. According to the system, having a second nationality was considered a risk factor. Furthermore, single-parent families, families with a migration background, and families with low incomes were primarily affected. Unjustly, they were forced to repay the childcare benefits they had received, and in some cases, they faced fines, pushing them (further) into debt.63 Moreover, in the Netherlands, the Rotterdam algorithm scandal emerged as the city of Rotterdam deployed an algorithm to detect welfare fraud by singling out and scrutinizing citizens with a high-risk profile. Ethnicity, age, and gender were considered risk factors. The system produced unfair, discriminatory, and inaccurate outcomes, leading to unjust reductions of citizens’ benefits.64
These examples illustrate how the combination of distrust towards welfare recipients, along with the growing digitalization and automation, leads to a new form of categorization among users of social security provisions, particularly in terms of enforcement. This emerging categorization poses a risk of discrimination and stigmatization, potentially hindering certain citizens from exercising their rights equally before the government. This phenomenon strongly resembles the historical treatment of the ‘poor’, wherein not every citizen received equal social assistance.
4. Why We Must Learn from the Past
During the period from 1500 to 1850, a division among different types of poor was established. The church was primarily responsible for the care of the poor, who themselves had virtually no rights, and any rights they did have mainly applied to the deserving poor. As time passed, increased government intervention led to the establishment of the welfare state around 1945, a system that continues to shape our society today. The government now bears the responsibility of ensuring a minimum standard of living for citizens, with the right to social security being recognized as a fundamental right. All citizens who meet the conditions set by the government can claim social security benefits. These conditions are the same for every citizen. Despite this apparent uniformity, distinctions among citizens persist in practice, as various types of welfare recipients continue to be distinguished. Consequently, the current treatment of welfare recipients mirrors the historical treatments of the poor. Therefore, conducting a historical analysis of these similarities is helpful in understanding contemporary issues.
Firstly, it can be argued that in both time periods, there exists a distrustful attitude towards citizens who rely on poor relief or social security benefits. The assistance must only be directed towards those who genuinely need and deserve it. Historically, this concept was tied to the belief that poverty stemmed primarily from subjective characteristics inherent to the impoverished themselves. This notion was reflected, for example, in the belief that workhouses should serve as a deterrent, ensuring that only the true poor would seek poor relief. Today, this distrustful attitude is apparent in the stigma associated with citizens experiencing financial hardship, and in the emphasis placed on combating social security fraud. In both time periods, the reasoning is approached from the government’s perspective, where the prevailing notion is that social security or assistance to the impoverished diminishes the incentive to work. Consequently, there is an effort to filter out those perceived as the lazy poor.
Secondly, it is remarkable that the previous categorization of different groups within the impoverished continues to exist in modern times. Throughout history, the poor have been divided into deserving and undeserving groups based on their characteristics and circumstances, a distinction observed both practically and within legal frameworks. The prevailing moral notion was that paupers were either lazy or prone to abusing government provisions. The classification heavily depended on factors such as where they came from or the cause of poverty. Today, the legal standing of citizens concerning social security benefits is, in theory, equal. Nonetheless, algorithmic systems used in social security law, once again contribute to a complex categorization among welfare recipients which in practice, changes the legal standing of citizens. In reality, the individuals labeled as true poor and those once categorized as paupers are thus closer than one would think. Differences arise based on the specific characteristics used for categorization, leaving room for some degree of subjectivity. However, the current classification becomes particularly problematic when transparency is lacking, whereas in the past, the distinction between the deserving and undeserving poor was more clearly delineated. There is a risk of losing control over the current, complex categorization of welfare recipients. A limited understanding of the criteria used to categorize potentially results in the stigmatization and discrimination of certain groups of citizens. This is evident from various scandals that have already unfolded, such as the childcare benefits scandal, where factors such as family situation and where people come from played significant roles in identifying citizens as potential fraudsters. This aligns with the historical lesson that citizens with certain characteristics are often presumed to be exploiting government provisions. The prevailing societal perspective is that citizens ought to have a certain level of autonomy and self-reliance. Those who deviate from this model are perceived as posing potential economic risks to society. In particular, welfare recipients who are considered responsible for their own situations, the undeserving, face the risk of being categorized in a way that brings negative consequences upon them. Today, personal characteristics beyond the citizen’s control continue to influence moral judgment regarding the deservingness of welfare recipients.
A third similarity is the punishment of the impoverished. While historical punishments such as humiliation, isolation, or reeducation were more severe compared to contemporary measures, leading to minimal survival chances for the undeserving poor, today, the notion persists that fraudsters must face harsh punishment.65 The current penalties, such as the withdrawal of social benefits and the imposition of high administrative fines, have significant and lasting impacts on the lives of citizens.
Already with the introduction of the beggar’s badge, some impoverished individuals chose not to exercise their right to the badge.66 Similarly, in today’s world, not every citizen uses the social benefits they are entitled to.67 This illustrates the paradoxical nature of our current social security system. Originally, with the establishment of the welfare state, the aim was to ensure access to social benefits for every citizen below the minimum standard of living. However, simultaneously, some citizens face the risk of unjust criminalization. This stems from patterns filtered from data by algorithmic systems, which are influenced by characteristics and circumstances often beyond their control, resulting in the creation of a new class of ‘paupers’.
Conclusion
Over the centuries, social security in Western Europe has evolved significantly, witnessing a multitude of developments. This contribution illustrates the evolution of categorization in social security law over time. While this topic lends itself to various viewpoints, such as economic, business, or administrative perspectives, this contribution adopts an exploratory historical-sociological approach. Consequently, examining the pendulum movement in approaches to poverty can offer valuable insights into the essential elements necessary for establishing a partially automated social security system.
Notes
[1] Menno Fenger, ‘Institutionele ontwikkeling en dynamiek in het beleid voor werk en inkomen’, in Berghman et al. (eds), ‘Honderd Jaar Sociale Zekerheid in Nederland’ (Delft, Eburon 2003) 82–85; Frans Koenraadt, ‘Vagebonden in woorden en daden, én in beelden’ (2014) 4 Tijdschrift over Cultuur & Criminaliteit 35.
[2] Wendy A. Bach, ‘The Hyperregulatory State: Women, Race, Poverty and Support’, (2014) 25(2) Yale Journal of Law & Feminism 321–323, 326.
[3] This definition of ‘administrative vulnerability’ is adopted in the Vidi project ‘Vulnerability in the Digital Administrative State’, led by Sofia Ranchordás, Full Professor of Administrative Law at Tilburg University. See also: Ranchordás and Beck, ‘Vulnerability’ in: Kaufmann & Lomell (eds), Handbook on Digital Criminology (De Gruyter 2024, forthcoming).
[4] These countries rank in the top 20 of the UN E-Government Development Index of the year 2022, namely at position #1 (Denmark), #7 (Netherlands), #9 (United Kingdom), and #19 (France), ‘Country Data’ <https://publicadministration.un.org/egovkb/Data-Center> last accessed 29 May 2024.
[5] H.C.M. Michielse and Robert van Krieken, ‘Policing the Poor: J. L. Vives and the Sixteenth-Century Origins of Modern Social Administration’ (1990) 64(1) Social Service Review 2–5, 10; Adam J. Davis, ‘The Social and Religious Meanings of Charity in Medieval Europe’, (2014) 12(12) History Compass 936.
[7] M.W. Hertogh, ‘Geene wet, maar de Heer! De confessionele ordening van het Nederlandse socialezekerheidsstelsel (1870–1975)’ (The Hague, Vuga 1998) 2.
[8] H.F.J.M. van den Eerenbeemt, ‘Vagebonderij in het Staats-Brabant van de achttiende eeuw’ (1974) 137 De Gids 97; E.J.M.F.C. Broers, ‘“Het slegt schuijm van vagebonderend volk”. De bestraffing van bedelaars en landlopers door de schepenbank van Tilburg in de zeventiende en achttiende eeuw’, (2004) 3(22) Tilburg. Tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur 92.
[9] W.A. Seaby and T.G.F. Paterson, ‘Ulster Beggars’ Badges’, (1970) 3 Ulster Journal of Archaeology 96–97; Michielse and van Krieken (n 5) 6, 14; Steve Hindle, ‘Dependency, Shame and Belonging: Badging the Undeserving Poor, c. 1550–1750’ (2004) 1(1) The Journal of the Social History Society 8–13.
[10] William P. Quigley, ‘Five Hundred Years of English Poor Laws, 1349–1834: Regulating the Working and Nonworking Poor’ (1996) 30(1) Akron Law Review 93; Hindle (n 9) 6–35.
[13] Erika Kuijpers, ‘Migrantenstad. Immigratie en sociale verhoudingen in 17e-eeuws Amsterdam’ (Hilversum, Verloren 2005) 291; Koenraadt (n 1) 35.
[14] Quigley (n 10) 104–105; Christopher Dyer, ‘Poverty and its relief in late medieval England’ (2012) 216 Past & Present 63–64.
[15] Barbara Beckerman Davis, ‘Poverty and Poor Relief in Sixteenth-Century Toulouse’ (1991) 17(3) Reflexions Historiques 286; R. Castel, ‘Les Métamorphoses de la question sociale. Une chronique du salariat’, (Paris, Fayard 1995) 33.
[16] Leo Lucassen, ‘A Blind Spot: Migratory and Travelling Groups in Western European Historiography’ (2009) 38(2) International Review of Social History 217–220.
[17] Jonathan Healey, ‘The development of poor relief in Lancashire, c. 1598–1680’ (2010) 53(3) The Historical Journal 572.
[18] Marco H.D. van Leeuwen, ‘Logic of Charity: Poor Relief in Preindustrial Europe’ (1994) 24(4) The Journal of Interdisciplinary History 610.
[19] T. Besley, S. Coate and T.W. Guinnane, ‘Incentives, information, and welfare: England’s new poor law and the workhouse test’ in Sundstrom et al. (eds.) in History Matters: Essays on Economic Growth, Technology, and Demographic Change (Stanford, Stanford University Press 2003) 260–262; Anja Eleveld, ‘Van Armenwet tot Participatiewet’ in De Participatiewet: Een grondrechtenperspectief (Issue 73 of Monografieën Sociaal Recht, Wolters Kluwer 2018) ch 1.1.
[20] UK Representation of the People Act 1832 (Reform Act), Report’ <www.parliament.uk/about/living-heritage/evolutionofparliament/houseofcommons/reformacts/overview/reformact1832/> last accessed 29 May 2024; Timothy R. Tangherlini, ‘Will Work for Food: Legend and Poverty Legislation in Nineteenth Centry Denmark’ (2010) 69(1) Western Folklore 72.
[21] Pieter Spierenburg, The Prison Experience: Disciplinary Institutions and Their Inmates in Early Modern Europe (Amsterdam University Press 2007) 83–86.
[24] Quigley (n 10) 110–111; Besley, Coate and Guinnane (n 19) 246, 252–253, 261–262; G.J. Vonk, ‘Lokale verzorgingsstaat: nieuwe uitdagingen voor de sociale rechtsstaat’ in G.J.Vonk and A.Tollenaar (eds.), Lokale verzorgingsstaat: nieuwe uitdagingen voor de sociale rechtsstaat (Groningen, Vakgroep bestuursrecht en bestuurskunde 2012) 3.
[28] Nassau William Senior and Sir Edwin Chadwick, Poor Law Commissioners’ Report of 1834 (London, H. M. Stationery Off. by Darling and Son 1834) 165; Besley, Coate and Guinnane (n 19) 245–246; Malcolm Golightley and Margaret Holloway, ‘Editorial’ (2016) 46(1) The British Journal of Social Work 1.
[31] H.J. Smidt, ‘De wet tot regeling van het Armbestuur volgens de wetten van 28 Junij 1854 (Staatsblad no. 100) en 1 Junij 1870 (Staatsblad no. 85), benevens de daartoe betrekkelijke besluiten’ (Windschoten, 1871) 94–95; Annelinde Filarski, ‘De armenwet van 1854: lang niet zo ouderwets als je zou verwachten’ in G.J. Vonk and A. Tollenaar (eds.), Lokale verzorgingsstaat: nieuwe uitdagingen voor de sociale rechtsstaat (Groningen, Vakgroep bestuursrecht en bestuurskunde 2012) 29–30.
[33] Asa Briggs, ‘The Welfare State in Historical Perspective’(1961) 2(2) European Journal of Sociology / Archives Européennes de Sociologie / Europäisches Archiv für Soziologie 221–222.
[34] Sir William Beveridge, ‘Social Insurance and Allied Services’, Parliamentary Papers Cmd. 6404 1942 (London, HMSO 1942); Noel Whiteside, ‘The Beveridge Report and Its Implementation: a Revolutionary Project?’ (2014) 24(3) Histoire Politique 24; ‘1942 Beveridge Report’ <www.parliament.uk/about/living-heritage/transformingsociety/livinglearning/coll-9-health1/coll-9-health/#:~:text=William%20Beveridge%20(1879%2D1963),policy%20in%20post%2Dwar%20Britain.> last accessed 29 May 2022.
[35] C.J.M. Schuyt, Op zoek naar het hart van de verzorgingsstaat (Leiden, Stenfert Kroese 1991) 3–4; George Marian Stefan, ‘European Welfare State in a Historical Perspective. A Critical Review’ (2015) 7(1) European Journal of Interdisciplinary Studies 28.
[37] G.J. Vonk and G. Katrougalos, ‘The public interest and the welfare state: A legal approach’ in G. J. Vonk, and A. Tollenaar (eds), Social Security as a Public Interest (Antwerp, Intersentia 2010) 79–81.
[38] Universal Declaration of Human Rights (adopted December 10th, 1948 UNGA Res 217 A(III) art. 22, art. 25(1).
[40] International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights [1966] (entered into force 3 January 1976) 999 UNTS 171 (ICESCR) art. 9.
[42] Constitution of the Kingdom of the Netherlands (Grondwet) of 19 January 1983, art. 20(3); Constitution of the Kingdom of Denmark (Danmarks Riges Grundlov), lov nr. 169 af 5 June 1953, art. 75(2).
[43] C.F. van den Berg et al., Openbaar bestuur, beleid, organisatie en politiek (Deventer, Kluwer 2021) 39–40.
[44] Christopher Hood, ‘The “new public management” in the 1980’s: Variations on a theme’ (1995) 2(2–3) Accounting, Organizations and Society 93–98; Geert Bouckaert, ‘Trust and public administration’ (2012) 60(1) Administration 91–94. 98; C.F. van den Berg et al. (n 43) 39–40.
[45] Jan Terpstra, ‘Toezicht op de sociale zekerheid tussen centrale controle en zelfregulering’ in Berghman et al., Honderd Jaar Sociale Zekerheid in Nederland (Delft, Eburon 2003) 109; ‘Blind voor mens en recht (report)’ Kamerstukken II 2023/24, 35867, no. 5: 60.
[46] Bach (n 2) 321–323; Cass R. Sunstein and Adrian Vermeule, ‘The Morality of Administrative Law’ (2018) 131(7) Harvard Law Review 1965.
[47] J. Le Grand, ‘Knights, Knaves or Pawns? Human Behaviour and Social Policy’ (1997) 26(2) Journal of Social Policy 157–160.
[48] K.L. Roex, T. Huijts and I. Sieben, ‘Attitudes towards income inequality: ‘Winners’ versus ‘losers’ of the perceived meritocracy’ (2019) 62(1) Acta Sociologica; The Netherlands Scientific Council for Government Policy (WRR), ‘Weten is nog geen doen. Een realistisch perspectief op redzaamheid’ (WRR-report no. 97, The Hague, 2017) 127–128, 134–138.
[49] Martha Fineman, ‘The Vulnerability Subject: Anchoring Equality in the Human Condition’ (2008) 20(1) Yale Journal of Law & Feminism 10–11, 15–19; Bach (n 2) 328–334.
[50] W. van Oorschot and F. Roosma, ‘The social legitimacy of targeted welfare and welfare deservingness’ in Van Oorschot et al. (eds), The social legitimacy of targeted welfare: attitudes on welfare deservingness (Cheltenham, Edward Elgar Publishing 2017) 7, 12–14, 20–21.
[52] Kamerstukken II 1994–95, 23909, no. 7; Stb. 1996, 248; Social Security Administration (Fraud) Act 1997 <www.legislation.gov.uk/ukpga/1997/47/contents> last accessed 30 May 2024.
[53] ‘Ongekend onrecht (report)’ Kamerstukken II 2020–21, 35510, no. 2: 12–15. The DigiD (digital identity) system is used in the Netherlands for interactions with Dutch government agencies, particularly in areas such as education, healthcare or social security services, see: <www.digid.nl/en/what-is-digid/> last accessed 30 May 2024.
[54] Kamerstukken II 2012/13, 17050, no. 435; ‘Ongekend onrecht (report)’ Kamerstukken II 2020–21, 35510, no. 2: 13–14. 37–38; Aanwijzing Sociale Zekerheidsfraude (Stcrt. 2023, 26247); ‘Blind voor mens en recht (report)’ Kamerstukken II 2023/24, 35867, no. 5: 51–53, 60–62, 108–111.
[55] For example, on October 26th, 2023, Rishi Sunak, Prime Minister of the United Kingdom, addressed the possibility of combating social welfare fraud using artificial intelligence, Gov. UK, ‘Prime Minister’s speech on AI: 26 October 2023’ (The Royal Society, London, 2023) <www.gov.uk/government/speeches/prime-ministers-speech-on-ai-26-october-2023> last accessed 30 May 2024.
[56] Frederic Gerdon et al., ‘Social impacts of algorithmic decision-making: A research agenda for social sciences’ (2022) 9(1) Big Data & Society 1.
[57] Sofia Ranchordás, ‘Empathy in the Digital Administrative State’ (2021) 71 Duke Law Journal 1359–1360.
[58] Cary Coglianese and David Lehr, ‘Transparency and Algorithmic Governance’ (2019) 71(1) Administrative Law Review 14–18.
[59] Sofia Ranchordás and Luisa Scarcella, ‘Automated Government for Vulnerable Citizens: Intermediating Rights’ (2021) 30(2) William & Mary Bill of Rights Journal 416.
[60] Cary Coglianese, ‘Administrative Law in the Automated State’ (2021) 150(3) Daedalus 104–106; Ranchordás (n 57) 1388–1389.
[62] Solon Barocas and Andrew D. Selbst, ‘Big Data’s Disparate Impact’ (2016) 104(3) California Law Review.
[63] Ongekend onrecht (report)’ Kamerstukken II 2020–21, 35510, no. 2: 14; Kamerstukken II 2019/20, 31066, no. 683; Statistics Netherlands (Centraal Bureau voor Statistiek), ‘Kenmerken van gedupeerde gezinnen toeslagenaffaire’ (2022).
[64] Justin-Casimir Braun et al., ‘Suspicion Machines Methodology’ (Lighthouse Reports, 2023) <www.lighthousereports.com/suspicion-machines-methodology/.> last accessed 31 May 2024.
[67] Eurofound, ‘Access to social benefits: Reducing non-take-up’ (Luxembourg, Publications Office of the European Union 2015); Inspectie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, ‘Niet-gebruik van de algemene bijstand’ (2021) 9, 16.
[68] Menno Fenger, ‘Institutionele ontwikkeling en dynamiek in het beleid voor werk en inkomen’, in Berghman e.a. (red.), Honderd Jaar Sociale Zekerheid in Nederland (Delft, Eburon 2003) 82–85; Frans Koenraadt, ‘Vagebonden in woorden en daden, én in beelden’ (2014) 4 Tijdschrift over Cultuur & Criminaliteit 35.
[69] Wendy A. Bach, ‘The Hyperregulatory State: Women, Race, Poverty and Support’, (2014) 25(2) Yale Journal of Law & Feminism 321–323, 326.
[70] Deze definitie van ‘bestuurlijke kwetsbaarheid’ wordt aangehouden in het Vidi-project ‘Vulnerability in the Digital Administrative State’ van prof. mr. dr. Sofia Ranchordás. Zie ook: Ranchordás en Beck, ‘Vulnerability’ in: Kaufmann en Lomell (red.), Handbook on Digital Criminology (De Gruyter 2024, forthcoming).
[71] Deze landen staan in de top 20 van de UN E-Government Development Index van het jaar 2022, namelijk op positie #1 (Denemarken), #7 (Nederland), #9 (Verenigd Koninkrijk) en #19 (Frankrijk), ‘Country Data’ <https://publicadministration.un.org/egovkb/Data-Center> bezocht op 29 mei 2024.
[72] H.C.M. Michielse en Robert van Krieken, ‘Policing the Poor: J. L. Vives and the Sixteenth-Century Origins of Modern Social Administration’ (1990) 64(1) Social Service Review 2–5, 10; Adam J. Davis, ‘The Social and Religious Meanings of Charity in Medieval Europe’, (2014) 12(12) History Compass 936.
[74] M.W. Hertogh, ‘Geene wet, maar de Heer! De confessionele ordening van het Nederlandse socialezekerheidsstelsel (1870–1975)’ (Den Haag, Vuga 1998) 2.
[75] H.F.J.M. van den Eerenbeemt, ‘Vagebonderij in het Staats-Brabant van de achttiende eeuw’ (1974) 137 De Gids 97; E.J.M.F.C. Broers, ‘“Het slegt schuijm van vagebonderend volk”. De bestraffing van bedelaars en landlopers door de schepenbank van Tilburg in de zeventiende en achttiende eeuw’, (2004) 3(22) Tilburg. Tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur 92.
[76] W.A. Seaby en T.G.F. Paterson, ‘Ulster Beggars’ Badges’, (1970) 3 Ulster Journal of Archaeology 96–97; Michielse en van Krieken (n 5) 6, 14; Steve Hindle, ‘Dependency, Shame and Belonging: Badging the Undeserving Poor, c. 1550–1750’ (2004) 1(1) The Journal of the Social History Society 8–13.
[77] William P. Quigley, ‘Five Hundred Years of English Poor Laws, 1349–1834: Regulating the Working and Nonworking Poor’ (1996) 30(1) Akron Law Review 93; Hindle (n 9) 6–35.
[80] Andere benamingen voor ‘waardige armen’ zijn ‘fatsoenlijke’ of ‘echte’ armen, terwijl ‘onwaardige armen’ ook bekend staan als ‘luie’, ‘onfatsoenlijke’ of ‘onechte’ armen.
[81] Erika Kuijpers, ‘Migrantenstad. Immigratie en sociale verhoudingen in 17e-eeuws Amsterdam’ (Hilversum, Verloren 2005) 291; Koenraadt (n 1) 35.
[82] Quigley (n 10) 104–105; Christopher Dyer, ‘Poverty and its relief in late medieval England’ (2012) 216 Past & Present 63–64.
[83] Barbara Beckerman Davis, ‘Poverty and Poor Relief in Sixteenth-Century Toulouse’ (1991) 17(3) Reflexions Historiques 286; R. Castel, ‘Les Métamorphoses de la question sociale. Une chronique du salariat’, (Parijs, Fayard 1995) 33.
[84] Leo Lucassen, ‘A Blind Spot: Migratory and Travelling Groups in Western European Historiography’ (2009) 38(2) International Review of Social History 217–220.
[85] Jonathan Healey, ‘The development of poor relief in Lancashire, c. 1598–1680’ (2010) 53(3) The Historical Journal 572.
[87] Nassau William Senior en Sir Edwin Chadwick, Poor Law Commissioners’ Report of 1834 (London, H. M. Stationery Off. by Darling and Son 1834) 165; T. Besley, S. Coate en T.W. Guinnane, ‘Incentives, information, and welfare: England’s new poor law and the workhouse test’ in Sundstrom e.a. (red.) in History Matters: Essays on Economic Growth, Technology, and Demographic Change (Stanford, Stanford University Press 2003) 245–246; Malcolm Golightley en Margaret Holloway, ‘Editorial’ (2016) 46(1) The British Journal of Social Work 1.
[88] Timothy R. Tangherlini, ‘Will Work for Food: Legend and Poverty Legislation in Nineteenth Centry Denmark’ (2010) 69(1) Western Folklore 72.
[90] H.J. Smidt, ‘De wet tot regeling van het Armbestuur volgens de wetten van 28 Junij 1854 (Staatsblad no. 100) en 1 Junij 1870 (Staatsblad no. 85), benevens de daartoe betrekkelijke besluiten’ (Windschoten, 1871) 94–95; Annelinde Filarski, ‘De armenwet van 1854: lang niet zo ouderwets als je zou verwachten’ in G.J. Vonk en A. Tollenaar (red.), Lokale verzorgingsstaat: nieuwe uitdagingen voor de sociale rechtsstaat (Groningen, Vakgroep bestuursrecht en bestuurskunde 2012) 29–30.
[92] Marco H.D. van Leeuwen, ‘Logic of Charity: Poor Relief in Preindustrial Europe’ (1994) 24(4) The Journal of Interdisciplinary History 610.
[94] Anja Eleveld, ‘Van Armenwet tot Participatiewet’ in De Participatiewet: Een grondrechtenperspectief (Issue 73 of Monografieën Sociaal Recht, Wolters Kluwer 2018) par. 1.1.
[95] UK Representation of the People Act 1832 (Reform Act), ‘Report’ <www.parliament.uk/about/living-heritage/evolutionofparliament/houseofcommons/reformacts/overview/reformact1832/> bezocht op 29 mei 2024; Tangherlini (n 21) 72.
[96] Pieter Spierenburg, The Prison Experience: Disciplinary Institutions and Their Inmates in Early Modern Europe (Amsterdam University Press 2007) 83–86.
[99] Quigley (n 10) 110–111; Besley, Coate en Guinnane (n 20) 246, 252–253, 261–262; G.J. Vonk, ‘Lokale verzorgingsstaat: nieuwe uitdagingen voor de sociale rechtsstaat’ in G.J.Vonk en A.Tollenaar (red.), Lokale verzorgingsstaat: nieuwe uitdagingen voor de sociale rechtsstaat (Vakgroep bestuursrecht en bestuurskunde, Groningen 2012) 3.
[102] Asa Briggs, ‘The Welfare State in Historical Perspective’(1961) 2(2) European Journal of Sociology/Archives Européennes de Sociologie / Europäisches Archiv für Soziologie 221–222.
[103] Sir William Beveridge, ‘Social Insurance and Allied Services’, Parliamentary Papers Cmd. 6404 1942 (London, HMSO 1942); Noel Whiteside, ‘The Beveridge Report and Its Implementation: a Revolutionary Project?’ (2014) 24(3) Histoire Politique 24; ‘1942 Beveridge Report’ <www.parliament.uk/about/living-heritage/transformingsociety/livinglearning/coll-9-health1/coll-9-health/#:~:text=William%20Beveridge%20(1879%2D1963),policy%20in%20post%2Dwar%20Britain.> bezocht op 29 mei 2022.
[104] C.J.M. Schuyt, Op zoek naar het hart van de verzorgingsstaat (Leiden, Stenfert Kroese 1991) 3–4; George Marian Stefan, ‘European Welfare State in a Historical Perspective. A Critical Review’ (2015) 7(1) European Journal of Interdisciplinary Studies 28.
[106] G.J. Vonk en G. Katrougalos, ‘The public interest and the welfare state: A legal approach’ in G. J. Vonk, en A. Tollenaar (red.), Social Security as a Public Interest (Antwerpen, Intersentia 2010) 79–81.
[107] Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (aangenomen 10 december 1948 UNGA Res 217 A(III) (UDHR) art. 22, art. 25 lid 1.
[109] Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten [1966] (in werking getreden op 3 januari 1976) 999 UNTS 171 (IVESCR) art. 9.
[111] Grondwet van 19 januari 1983, art. 20 lid 3; Danmarks Riges Grundlov, lov nr. 169 af 5 juni 1953, art. 75 lid 2.
[112] C.F. van den Berg e.a., Openbaar bestuur, beleid, organisatie en politiek (Deventer, Kluwer 2021) 39–40.
[113] Christopher Hood, ‘The “new public management” in the 1980’s: Variations on a theme’ (1995) 2(2–3) Accounting, Organizations and Society 93–98; Geert Bouckaert, ‘Trust and public administration’ (2012) 60(1) Administration 91–94. 98; C.F. van den Berg e.a. (n 45) 39–40.
[114] Jan Terpstra, ‘Toezicht op de sociale zekerheid tussen centrale controle en zelfregulering’ in Berghman e.a. (red.), Honderd Jaar Sociale Zekerheid in Nederland (Delft, Eburon 2003) 109; ‘Blind voor mens en recht (rapport)’ Kamerstukken II 2023/24, 35867, nr. 5: 60.
[115] Bach (n 2) 321–323; Cass R. Sunstein en Adrian Vermeule, ‘The Morality of Administrative Law’ (2018) 131(7) Harvard Law Review 1965.
[116] J. Le Grand, ‘Knights, Knaves or Pawns? Human Behaviour and Social Policy’ (1997) 26(2) Journal of Social Policy 157–160.
[117] K.L. Roex, T. Huijts en I. Sieben, ‘Attitudes towards income inequality: ‘Winners’ versus ‘losers’ of the perceived meritocracy’ (2019) 62(1) Acta Sociologica; Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), ‘Weten is nog geen doen. Een realistisch perspectief op redzaamheid’ (WRR-rapport nr. 97, Den Haag, 2017) 127–128, 134–138.
[118] Martha Fineman, ‘The Vulnerability Subject: Anchoring Equality in the Human Condition’ (2008) 20(1) Yale Journal of Law & Feminism 10–11, 15–19; Bach (n 2) 328–334.
[119] W. van Oorschot en F. Roosma, ‘The social legitimacy of targeted welfare and welfare deservingness’ in Van Oorschot e.a. (red.), The social legitimacy of targeted welfare: attitudes on welfare deservingness (Cheltenham, Edward Elgar Publishing 2017) 7, 12–14, 20–21.
[121] Kamerstukken II 1994–95, 23909, nr. 7; Stb. 1996, 248; Social Security Administration (Fraud) Act 1997 <www.legislation.gov.uk/ukpga/1997/47/contents> bezocht op 30 mei 2024.
[123] Kamerstukken II 2012/13, 17050, nr. 435; ‘Ongekend onrecht (rapport)’ Kamerstukken II 2020–21, 35510, nr. 2: 13–14. 37–38; Aanwijzing Sociale Zekerheidsfraude (Stcrt. 2023, 26247); ‘Blind voor mens en recht (rapport)’ Kamerstukken II 2023/24, 35867, nr. 5: 51–53, 60–62, 108–111.
[124] Zo sprak Rishi Sunak, premier van het Verenigd Koninkrijk, op 26 oktober 2023 over het voornemen om sociale zekerheidsfraude aan te pakken met behulp van kunstmatige intelligentie, Gov. UK, ‘Prime Minister’s speech on AI: 26 october 2023’ (The Royal Society, Londen, 2023) <www.gov.uk/government/speeches/prime-ministers-speech-on-ai-26-october-2023> bezocht op 30 mei 2024.
[125] Frederic Gerdon e.a., ‘Social impacts of algorithmic decision-making: A research agenda for social sciences’ (2022) 9(1) Big Data & Society 1.
[126] Sofia Ranchordás, ‘Empathy in the Digital Administrative State’ (2021) 71 Duke Law Journal 1359–1360.
[127] Cary Coglianese en David Lehr, ‘Transparency and Algorithmic Governance’ (2019) 71(1) Administrative Law Review 14–18.
[128] Sofia Ranchordás en Luisa Scarcella, ‘Automated Government for Vulnerable Citizens: Intermediating Rights’ (2021) 30(2) William & Mary Bill of Rights Journal 416.
[129] Cary Coglianese, ‘Administrative Law in the Automated State’ (2021) 150(3) Daedalus 104–106; Ranchordás (n 59) 1388–1389.
[131] Solon Barocas en Andrew D. Selbst, ‘Big Data’s Disparate Impact’ (2016) 104(3) California Law Review.
[132] Ongekend onrecht (rapport)’ Kamerstukken II 2020–21, 35510, nr. 2: 14; Kamerstukken II 2019/20, 31066, nr. 683; Centraal Bureau voor Statistiek, ‘Kenmerken van gedupeerde gezinnen toeslagenaffaire’ (2022).
[133] Justin-Casimir Braun e.a., ‘Suspicion Machines Methodology’ (Lighthouse Reports, 2023) <www.lighthousereports.com/suspicion-machines-methodology/> bezocht op 31 mei 2024.
Funding Information
This publication is part of the project ‘Vulnerability in the Digital Administrative State’ (with project number VIDI 66102123, PI Prof. Dr. Sofia Ranchordás) funded by the NWO Talent Program Vidi.
Competing Interests
The author has no competing interests to declare.
Author affiliations
Anne N. Spijkstra
PhD Candidate within the Department of Public Law and Governance, Tilburg Law School, Tilburg University, NL