‘Kapitalisten’ and ‘Prywaciarze’. A Comparison of Nationalisation Campaigns in the GDR and Poland

Flade, Falk; Kamosiński, Sławomir

doi:10.2478/sho-2021-0007

Abstract

This paper compares nationalisation campaigns in the German Democratic Republic and socialist Poland, with particular focus on industry. It is based on secondary literature as well as material from both the German and Polish statistical offices. The main finding is a surprising lack of simultaneity in the nationalisation campaigns in the two countries, which possibly had a significant impact on the course of economic transformation in East Germany and in Poland.

References

Dz.U. 1945 nr 17 poz. 97, Ustawa z dnia 6 maja 1945 r. o majątkach opuszczonych i porzuconych.
Search in Google Scholar Back to article
Dz.U. 1946 nr 3 poz. 17, Ustawa z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej.
Search in Google Scholar Back to article
Dz.U. 1976 nr 7 poz. 36, Obwieszczenie Przewodniczącego Rady Państwa z dnia 16 lutego 1976 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalonej przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r.
Search in Google Scholar Back to article
Dz.U. 1981 nr 18 poz. 89, Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 2 lipca 1981 r. w sprawie podatków obrotowego i dochodowego od osób fizycznych i osób prawnych nie będących jednostkami gospodarki uspołecznionej.
Search in Google Scholar Back to article
Dz.U. 1988 nr 41 poz. 324, Ustawa z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej.
Search in Google Scholar Back to article
Arp A. (2005), VEB. Vaters ehemaliger Betrieb: Privatunternehmer in der DDR, Leipzig Militzke, Leipzig.
Search in Google Scholar Back to article
Åslund A. (1985), Private Enterprise in Eastern Europe. The Non-Agricultural Private Sector in Poland and the GDR, 1945–83, Palgrave Macmillan, Basingstoke.10.1007/978-1-349-07466-2
Search in Google Scholar Back to article
Bałtowski M. (2009), Gospodarka socjalistyczna w Polsce. Geneza, rozwój, upadek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Search in Google Scholar Back to article
Becker S., Mergele L., Woessmann L. (2020), The Separation and Reunification of Germany: Rethinking a Natural Experiment: Interpretation of the Enduring Effects of Communism, Journal of Economic Perspectives, 34(2), 143–171.10.1257/jep.34.2.143
Search in Google Scholar Back to article
Braun G. (1993), Dokumentation. Volksentscheid in Sachsen 30.06.1946 (in:) M. Broszat, H. Weber (eds.), SBZ-Handbuch. Staatliche Verwaltungen, Parteien, gesellschaftliche Organisationen und ihre Führungskräfte in der sowjetischen Besatzungszone Deutschlands 1945-1949, R. Oldenbourg Verlag, Munich, 381−383.
Search in Google Scholar Back to article
Brezinski H. (1987), The Second Economy in the GDR. Pragmatism is Gaining Ground, Studies in Comparative Communism, XX (1), 85–101.
Search in Google Scholar Back to article
Buck H.F. (1995), Formen, Instrumente und Methoden zur Verdrängung, Einbeziehung und Liquidierung der Privatwirtschaft in der SBZ/DDR (in:) Deutscher Bundestag (ed.), Materialien der Enquete-Kommission „Aufarbeitung von Geschichte und Folgen der SEDDiktatur in Deutschland“, vol. II/2: Machtstrukturen und Entscheidungsmechanismen im SED-Staat und die Frage der Verantwortung, Nomos-Verl.-Ges., Baden-Baden, 1070–1213.
Search in Google Scholar Back to article
Chumiński J. (2006), „Nowa inteligencja” w polskich zakładach przemysłowych 1945-1956, Kwartalnik Historyczny, CXIII(4), 17–45.
Search in Google Scholar Back to article
Chumiński J. (2010), Mentalne bariery rozwoju gospodarczego PRL (na przykładzie pracowników przemysłu) (in:) Chumiński J. (ed.), Modernizacja czy pozorna modernizacja. Społecznoekonomiczny bilans PRL 1944-1989, Wydawnictwo Gajt, Wrocław, 92−231.
Search in Google Scholar Back to article
Ebbinghaus F. (2003), Ausnutzung und Verdrängung. Steuerungsprobleme der SED-Mittelstandspolitik 1955-1972, Duncker & Humblot, Berlin.10.3790/978-3-428-10866-4
Search in Google Scholar Back to article
Foitzik J. (1993), Sowjetische Militäradministration in Deutschland (SMAD) (in:) Broszat M., Weber H. (eds.), SBZ-Handbuch, R. Oldenbourg Verlag, Munich, 7–70.
Search in Google Scholar Back to article
Fritsch M., Fritsch M., Bublitz E., Sorgner A., Wyrwich M. (2014), How much of a socialist legacy? The re-emergence of entrepreneurship in the East German transformation to a market economy, Small Business Economics, 43(2), 427–446.10.1007/s11187-014-9544-x
Search in Google Scholar Back to article
Fritsch M., Wyrwich M. (2014), The Long Persistence of Regional Levels of Entrepreneur-ship: Germany, 1925–2005, Regional Studies, 48(6), 955–973.10.1080/00343404.2013.816414
Search in Google Scholar Back to article
Fritsch M., Wyrwich M. (2017), The effect of entrepreneurship on economic development – an empirical analysis using regional entrepreneurship culture, Journal of Ec-onomic Geography, 17, 157–189.10.1093/jeg/lbv049
Search in Google Scholar Back to article
Gardawski J. (2001), Powracająca Klasa. Sektor Prywatny w III Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
Search in Google Scholar Back to article
Gołębiowski J. (1976), Założenia, realizacja i wyniki nacjonalizacji przemysłu w Polsce (in:) Brzeziński B. (ed.), Nacjonalizacja przemysłu w socjalistycznych krajach Europy, Instytut Ruchu Robotniczego Wyższej Szkoły Nauk Społecznych przy KC PZPR, Warszawa, 95−121.
Search in Google Scholar Back to article
Grala D.T. (2005), Reformy gospodarcze w PRL (1982-1989). Próba uratowania socjalizmu, Wydawnictwo Trio, Warszawa.
Search in Google Scholar Back to article
Haendcke-Hoppe M. (1973), Die Vergesellschaftungsaktion im Frühjahr 1972, Deutschland Archiv 6, 37–41.
Search in Google Scholar Back to article
Hefele P. (1998), Die Verlagerung von Industrie- und Dienstleistungsunternehmen aus der SBZ/DDR nach Westdeutschland (1945-1961), F. Steiner, Stuttgart.
Search in Google Scholar Back to article
Hoffmann H. (1999), Die Betriebe mit staatlicher Beteiligung im planwirtschaftlichen System der DDR. 1956-1972, Franz Steiner, Stuttgart.
Search in Google Scholar Back to article
Kaiser M. (1990), 1972 – Knockout für den Mittelstand. Zum Wirken von SED, CDU, LDPD und NDPD für die Verstaatlichung der Klein- und Mittelbetriebe, Dietz, Berlin.
Search in Google Scholar Back to article
Kaliński J. (1970), Bitwa o Handel, 1947-1948, Książka i Wiedza, Warsaw.
Search in Google Scholar Back to article
Kaliński J. (1995), Gospodarka Polski w latach 1944-1989. Przemiany strukturalne, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Search in Google Scholar Back to article
Knyt A., Gluza-Wancerz A. (2001), Prywaciarze 1945-89, Karta, Warsaw.
Search in Google Scholar Back to article
Kochanowski J. (2010), Tylnymi drzwiami. „Czarny rynek” w Polsce 1944-1989, Wydawnictwo Neriton, Warszawa.
Search in Google Scholar Back to article
Konopska-Struś E., (2009), Ekonomiczne i prawne warunki funkcjonowania rzemiosła w Polsce (1945-1989) (in:) Kościk E., Głowiński T. (eds.), Między zacofaniem a modernizacją. Społeczno-gospodarcze problemy ziem polskich na przestrzeni wieków, Wydawnictwo Gajt, Wrocław, 369−382.
Search in Google Scholar Back to article
Konopska-Struś E., Muszkiewicz M. (2010), Modernizacyjne szanse pozarolniczego sektora gospodarki prywatnej (in:) Chumiński J. (ed.), Modernizacja czy pozorna modernizacja. Społeczno-ekonomiczny bilans PRL 1944-1989, Wydawnictwo Gajt, Wrocław, 399–463.
Search in Google Scholar Back to article
Kornai J. (1980), Economics of Shortage, North-Holland, Amsterdam.
Search in Google Scholar Back to article
Koźmiński A. (1998), Odrabianie zaległości. Zmiany organizacji i zarządzania w byłym bloku socjalistycznym, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Search in Google Scholar Back to article
Merl S. (1997), Sowjetisierung in der Welt des Konsums (in:) Jarausch K., Siegrist H. (eds.), Amerikanisierung und Sowjetisierung in Deutschland 1945-1970, Campus-Vlg, Frankfurt am Main, 167–194.
Search in Google Scholar Back to article
Metz R. (2015), Volkswirtschaftliche Gesamtrechnungen (in:) Rahlf T. (ed.), Deutschland in Daten. Zeitreihen zur Historischen Statistik, Bundeszentrale für politische Bildung, Bonn, 186–199.
Search in Google Scholar Back to article
Mises L. (1920), Die Wirtschaftsrechnung im sozialistischen Gemeinwesen, Archiv für Sozialwissenschaft und Sozialpolitik, 47, 86–121.
Search in Google Scholar Back to article
Pickel A. (1992), Radical Transitions. The Survival and Revival of Entrepreneurship in the GDR, Westview Press, Boulder.
Search in Google Scholar Back to article
Poznanski K. (1996), Poland’s protracted transition. Institutional change and economic growth 1970–1994, Cambridge University Press, Cambridge.10.1017/CBO9780511549458
Search in Google Scholar Back to article
Rocznik Statystyczny (1962-1989), Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
Search in Google Scholar Back to article
Roesler J. (1972), Die Rolle der Planung und Leitung bei der Umgestaltung der privaten Industrie und des Handwerks in der Übergangsperiode, Jahrbuch für Wirtschaftsgeschichte (II), 213–227.10.1524/jbwg.1972.13.2.213
Search in Google Scholar Back to article
Salheiser A. (2005), Die ökonomische Elite der DDR im Datenbestand des Teilprojektes A1 des SFB 580: Leitungspersonal der volkseigenen Industrie im Zentralen Kaderdatenspeicher, Historische Sozialforschung, 30(2), 73–95.
Search in Google Scholar Back to article
Schlegelmilch C. (2005), “Und da kann man nicht plötzlich volkseigen umdenken”. Wirtschaften zwischen Gewinnorientierung und Verstaatlichung. Firmengeschichte eines Mittelständlers in der DDR, Historical Social Research, 30(2), 96–129.
Search in Google Scholar Back to article
Schumpeter J. (1911), Theorie der Wirtschaftlichen Entwicklung, Duncker & Humblot, Leipzig.
Search in Google Scholar Back to article
Schürer G. (1999), Planung und Lenkung der Volkswirtschaft in der DDR. Ein Zeitzeugenbericht aus dem Zentrum der DDR-Wirtschaftslenkung (in:) Kuhrt E. (ed.), Die Endzeit der DDR-Wirtschaft. Analysen zur Wirtschafts-, Sozial- und Umweltpolitik, VS Verlag für Sozialwissenschaften, Opladen, 61–98.
Search in Google Scholar Back to article
Sobczak J. (2002), Polski small business – Próba rekonstrukcji jego kulturowych wzorców (in:) Skąpska G. (ed.), Buddenbrookowie czy Piraci. Polscy Przedsiębiorcy Okresu Głębokich Przemian, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, 35–65.
Search in Google Scholar Back to article
Statistisches Jahrbuch DDR (1957-1990), Deut. Zentralverlag, Berlin.
Search in Google Scholar Back to article
Steiner A. (2004), Von Plan zu Plan. Eine Wirtschaftsgeschichte der DDR, Bundeszentrale für Politische Bildung, munich.
Search in Google Scholar Back to article
Steiner A. (2006), Re-Kapitalisierung oder Sozialisierung? Die privaten und halbstaatlichen Betriebe in der DDR-Wirtschaftsreform der sechziger Jahre (in:) Boyer C. (ed.), Sozialistische Wirtschaftsreformen. Tschechoslowakei und DDR im Vergleich, V. Klostermann, Frankfurt am Main, 191–266.
Search in Google Scholar Back to article
Wagener H.-J., Rudolph F. (2018), Ownership under East-German Communism – A One-Way Street (in:) Kovács J.M. (ed.), Populating No Man’s Land. Economic Concepts of Ownership under Communism, Lexington Books, Lanham, 113–142.
Search in Google Scholar Back to article
Wyrwich M. (2012), Regional Entrepreneurial Heritage in a Socialist and a Postsocialist Economy, Economic Geography, 88(4), 1–23.10.1111/j.1944-8287.2012.01166.x
Search in Google Scholar Back to article
Zieleniewicz J. (2001), Kraj stoi otworem (in:) Knyt A., Gluza-Wancerz A. (eds.), Prywaciarze 1945-89, Karta, Warszawa, 94−96.
Search in Google Scholar Back to article

‘Kapitalisten’ and ‘Prywaciarze’. A Comparison of Nationalisation Campaigns in the GDR and Poland

Abstract

Paradigm

My account