Have a personal or library account? Click to login
Biodiversity and synurbisation, challenges and perspectives: a comparative analysis of cities as places of animal life on the example of Kraków and Lublin Cover

Biodiversity and synurbisation, challenges and perspectives: a comparative analysis of cities as places of animal life on the example of Kraków and Lublin

Open Access
|Sep 2025

References

  1. Andrzejewski, R., Babińska-Werka, J., Gliwicz, J., Goszczyński, J., 1978, Synurbization Processes in Population of Apodemus agrarius I. Characteristics of Populations in an Urbanization Gradient. Acta Theriologica, Springer, 23(20), s. 341–358.
  2. Apfelbeck, B., Snep, R., Hauck, T., Ferguson, J., Holy, M., Jakoby, Ch., MacIvor, J.S., Schär, L., Taylor, M., Weisser, W., 2020, Designing wildlife-inclusive cities that support human-animal co-existence, Landscape and Urban Planning, 200, s. 103817. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2020.103817.
  3. Balana, M., Czarniawski W., Czepiel K., Gosik R., Ptaszyńska A., 2004, Walory przyrodnicze projektowanego rezerwatu Górki Czechowskie w Lublinie – stan aktualny i perspektywy ochrony, Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 60 (1), s. 67–77.
  4. Bekessy, S.A., White, M., Gordon, A., Moilanen, A., Mccarthy, M. A., Wintle, B. A., 2012, Transparent planning for biodiversity and development in the urban fringe, Landscape and Urban Planning, 108(2), pp. 140–149. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2012.09.001.
  5. Bocheński, M., Ciebiera, O., Dolata, P.T., Jerzak, L., Zbyryt, A., 2013, Ochrona ptaków w mieście, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim.
  6. Boguszewska, K., Przesmycka, N., 2019, Spatial Planning in Environmentally Valuable Areas in the Context of Public Participation on the Example of Czechów Hills in Lublin, Regional Barometer. Analyses & Prognoses, 16(4), s. 141–152. doi: 10.56583/br.55.
  7. Böhm A., 2001, Parki Rzeczne w krajobrazie Krakowa, Architektura Krajobrazu, 23, s. 17-22.
  8. Chmielewski S., Łukasik A., Owczarek P., 2013. Ekologiczny System Obszarów Chronionych Miasta Lublin a miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Teledetekcja Środowiskowa, 48, s. 7–14.
  9. Dudkiewicz, M., Kopacki M., Iwanek, M., Hortyńśka, P., 2021, Problemy zachowania bioróżnorodności na przykładzie wybranych miast Polski, Agronomy Science, 76(1), pp. 67–84. https://doi.org/10.24326/as.2021.1.5.
  10. Granai, G. et al., 2024, Animals and Cities: A Reflection on Their Potential in Innovating Nature-Based Solutions, Animals, 14(5), p. 680. https://doi.org/10.3390/ani14050680.
  11. Gurowska, M., Rosińska, M., Szydłowska, A., (red.), 2020, ZOEpolis. Budując wspólnotę ludzko-nie-ludzką, Wydawca: Fundacja Bęc Zmiana.
  12. Jakubowski, K., 2020, Czwarta przyroda. Sukcesja przyrody i funkcji nieużytków miejskich, Fundacja Dzieci w Naturę.
  13. Jurkowski, A., 2021, Jeże dostaną od miasta „ochronny parasol”. Na czym to będzie polegać?, Kurier Lubelski. https://kurierlubelski.pl/jeze-dostana-od-miasta-ochronny--parasol-na-czym-to-bedzie-polegac/ar/c1-15572619 (dostęp: 23.11.2024).
  14. Kamieniak, J., Mazurkiewicz, T., Tietze, M., 2016, Obecność zdziczałych kotów domowych jako czynnik zagrażający światowej bioróżnorodności, Życie Weterynaryjne, 91(2), s. 96-98.
  15. Kita, P., Frymus, T., 2004, Zakażenie wirusem niedoboru immunologicznego kotów w Warszawie i okolicach, Medycyna Weterynaryjna, 60(1), s. 53-56.
  16. Kowal, M., Karaś, S., 2016, Przejścia dla zwierząt na odcinku S17 między węzłami „ Kurów Zachód „ a „ Lublin Felin „‘, Budownictwo i Architektura, 15, s. 71–80.
  17. Lachowicz M., Podhorecki A., 2012, Budowa przepustów i przejść dla zwierząt w warunkach zrównoważonego rozwoju, Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne, IX-X, 5, s. 74-77.
  18. Lange Ł., 2022, Ku jakiej zmierzamy przyszłości relacji międzygatunkowych w mieście?, W: M. Burchard-Dziubińska, red., W poszukiwaniu zielonego ładu, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 199-211.
  19. Levy, J.K., Crawford, P.C., 2004, Humane strategies for controlling feral cat populations, J. Am. Vet. Med. Assoc., Nov 1;225(9):1354-60. doi: 10.2460/javma.2004.225.1354. PMID: 15552308.
  20. Lewandowski P., 2019, Proces urbanizacji miast w Polsce a rodzinne ogrody dział-kowe, Przegląd Budowlany, 9/2019, 83-87.
  21. Lubiarz, M. Mackoś-Iwaszko, E. Solski, M. Kulesza P., 2014, Znaczenie wąwozów leśnych Lublina w migracji zwierząt/The importance of forest ravines in Lublin in animal migration, In: Wąwozy i suche doliny Lublina. Potencjał i zagrożenia, Red. Trzaskowska E., Wyd. Urząd Miasta Lublin.
  22. Lubiarz, M., Solski, M., Mackoś-Iwaszko, E., 2015, Problemy związane z występowaniem zwierząt w obrębie osiedli mieszkaniowych Lublina, In: Problems related to the presence of wild animals within housing estate areas in Lublin, red. E. Trzaskowska, P. Adamiec, s. 117–132.
  23. Madej, A., Wójcik, J., Warwas, A., Trzaskowska, E., Adamiec, P., 2014, Uroczyska w lubelskich wąwozach – część I. Koszańska, M., Krzysiak, M., Czeżyk M., Trzaskowska, E., Adamiec, P., 2014, Uroczyska w lubelskich wąwozach – część II W: E. Trzaskowska (red.), Wąwozy i suche doliny Lublina. Potencjał i zagrożenia, Wyd. Urząd Miasta Lublin, p. 108-124.
  24. Marinelli, J. 2021, Urban Refuge: How Cities Can Help Solve the Biodiversity Crisis, Yale E360. Available at: https://e360.yale.edu/features/urban-refuge-how-cities-can-help--solve-the-biodiversity-crisis (dostęp: 24. 11. 2024).
  25. Milczarek, S., 1993, Notatki Płockie, Kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego, 38 3(156), s. 42-43.
  26. Netczuk, Ł., 2016, Historia ogrodnictwa i ruchu działkowego na ziemiach polskich. Zarys problematyki badań i studiów źródłowych, Biuletyn informacyjny – Krajowa Rada Polskiego Związku Działkowców, http://pzd.pl/uploads/1aga/netczuk/Bibliografia%20polskiego%20ruchu%20dzia%C5%82kowego11_Artyku%C5%82.pdf
  27. Niećko, J. 2024, Lublin: Wiosenna akcja ratowania żab. Każdy może pomóc, Lublin24.pl – Najszybszy portal w mieście. https://lublin24.pl/z-lublina/lublin-wiosenna--akcja-ratowania-zab-kazdy-moze-pomoc/PJgzjogYgjizrZbC6gIF (dostęp: 23.11.2024).
  28. Ozimkowska L., Wojtatowicz J., 2020, Metoda waloryzacji drzew ze względu na ich wartości biocenotyczne, Mazowsze Studia Regionalne, nr 32, Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie s. 123-136.
  29. Pietrzykowski T., 2016, Opinia prawna w przedmiocie dopuszczalności kastracji (sterylizacji) kotów wolno żyjących i jej finansowania w ramach programów, o których mowa w art. 11a ust. 2 ustawy o ochronie zwierząt, [w:] Pietrzykowski T., Bielska-Brodziak A., Gil K., Suski M. (red.), Urzędnik jako strażnik realizacji ustawowych obowiązków wobec zwierząt, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 191-196.
  30. Przesmycka, N. and Strojny, R., 2018, Allotment gardens in the Lublin downtown in the spatial and urban planning context – origins and issues concerning their preservation, Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych, 14(2), s. 43–58. doi: 10.35784/teka.1777.
  31. Radziejowski J., 2011, Obszary chronionej przyrody – historia, stan obecny, wyzwania przyszłości, Wszechnica Polska, Szkoła Wyższa Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Warszawa.
  32. Reese, L.A. (red.), 2021, Animals in the City. London, Routledge, dostępne: https://doi.org/10.4324/9780429264429.
  33. Rosińska, M., Szydłowska, A., 2017, Zoepolis. W stronę dizajnu poza paradygmatem antropocentrycznym, Kultura popularna, Warszawa, 2(53), s. 67-68.
  34. Schneeberger, D., 2024, Envisioning a Better Future for Nonhuman Animals, Towards Future Animal Rights Declarations (no date), https://link.springer.com/book/9783031753312 (dostęp: 24.11.2024).
  35. Shingne, M.C., 2022, The more-than-human right to the city: A multispecies reevaluation, Journal of Urban Affairs, 44(2), s. 137–155, odstępne: https://doi.org/10.1080/07352166.2020.1734014.
  36. Sims, V., Evans K.L., Newson, S.E., Tratalos, J.A., Gaston, K.J., 2008, Avian assemblage structure and domestic cat densities in urban environments, Diversity and Distrubutions, 14, s 387-299.
  37. Spasowska-Czarny, H. M., 2021. Protection of Animals Living in the Wild. Studia Iuridica Lublinensia 30: 173–194. https://doi.org/10.17951/sil.2021.30.3.173-194.
  38. Strumińska, M., 2004, Etyka biocentryczna i antropocentryczna z perspektywy zrównoważonego rozwoju. Prakseologia,144. s.169-174.
  39. Szczerbak, H., 2013, Pałac w Krakowie-Prokocimiu, Modus. Prace z historii sztuki, XII-XIII, s. 105-134.
  40. Trzaskowska E. (red.), 2014, Wąwozy i suche doliny Lublina. Potencjał i zagrożenia, Wyd. Urząd Miasta Lublin.
  41. Trzaskowska E., Adamiec P., 2014. Park miejski jako forma ochrony wąwozów Lublina. In: E. Trzaskowska (red.), Wąwozy i suche doliny Lublina. Potencjał i zagrożenia. Wyd. KUL, Lublin, 195–210.
  42. Weismann, S., 2021, Odorogenne zwierzęta w międzywojennym Lublinie, W: Alamanach Antropologiczny. Communicare. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego (Miasta/Zwierzęta).
  43. Wischermann, C., Steinbrecher, A., 2018, Animal History in the Modern City: Exploring Liminality. Bloomsbury Academic, Available at: https://library.oapen.org/handle/20.500.12657/45802 (accessed: 24.11.2024).
  44. Wolch, J. 2021 Anima urbis, in Miasta/Zwierzęta., Almanach Antropologiczny. Communicare, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego pp. 9–24.
  45. Zachariasz A., 2022, Greenery design in areas under heritage conservation, on the example of selected Krakow sites, Przestrzeń i Forma, 50, s. 289-314.
  46. https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal_en, (dostęp: 10.11.2024).
  47. https://dzielnice.lublin.eu/gfx/dzielnice/userfiles/_public/slawin/aktualnosci/odpowiedz_um_na_pismo_rd_w_sprawie_dzikow.pdf, (dostęp: 12.12.2024).
  48. https://edziennik.lublin.uw.gov.pl/WDU_L/2024/2124/oryginal/akt.pdf (dostęp: 30.12.2024).
  49. https://kurierlubelski.pl/tag/dzikie-zwierzeta-w-lublinie (dostęp: 12.12.2024).
  50. https://lublin.eu/mieszkancy/srodowisko/ochrona-zwierzat/pomozmy-dzikim--zwierzetom/, (dostęp: 12.12.2024).
  51. https://lublin.eu/mieszkancy/srodowisko/zielony-lublin/uroczyska/, (dostęp 10.12.2024).
  52. https://lublin.geoportal-krajowy.pl/natura-2000#formy-ochrony-przyrody, (dostęp 01.12.2024),
  53. https://lublin.geoportal-krajowy.pl/statystyki-gus, (dostęp 01.12.2024),
  54. https://otwartedane.lublin.eu/dataset/tereny-zieleni-parki-spacerowo-wypoczynkowe-zielence-zielen-uliczna-powierzchnia/resource/1d8337a1-ee9c-4ff9-bfe8--96b2432c4804?inner_span=True, (dostęp 01.12.2024).
  55. https://ulublin.eu/projekty/ogolnomiejskie/green-connection/ (dostęp 10.12.2024).
  56. https://www.lublin.lasy.gov.pl/aktualnosci/-/asset_publisher/H9HmG48Tuos2/content/losie-w-lubelskich-lasach-policzone, (dostęp 10.12.2024).
  57. https://www.lublin.lasy.gov.pl/aktualnosci/-/journal_content/56/10635/50199646?p_p_auth=PQ46L1fu. (dostęp 10.12.2024).
  58. https://zzm.krakow.pl/zielen-dla-klimatu/ekostrefy.html (dostęp: 30.12.2024).
  59. Ustawa z dnia 16 października 1991 roku o ochronie przyrody Dz.U. Nr 114, poz. 492.
  60. www.zanurzsie.pl/zalew-bagry, (dostęp: 30.12.2024).
  61. Zarządzenie nr 2282 Prezydenta Miasta Krakowa z dnia 29 września 2019 r.
DOI: https://doi.org/10.2478/he-2025-0020 | Journal eISSN: 2543-8700 | Journal ISSN: 1731-2442
Language: English
Page range: 43 - 56
Submitted on: Feb 5, 2025
Accepted on: Jul 18, 2025
Published on: Sep 9, 2025
Published by: Cracow University of Technology
In partnership with: Paradigm Publishing Services
Publication frequency: 4 issues per year

© 2025 Elżbieta Przesmycka, Natalia Przesmycka, Mara A. Cortés Lara, Dariusz Kronowski, Yaryna Posuniak, published by Cracow University of Technology
This work is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 License.