References
- Andryszek C. 1990. Zróżnicowanie przestrzenne sytuacji zdrowotnej kraju. Resortowy program badawczo-rozwojowy RPBR MZ. IV. Optymalizacja opieki zdrowotnej i społecznej. Akademia Medyczna w Łodzi, Łódź.
- Arpey N.C., Gaglioti A.H., Rosenbaum M.E. 2017. How Socioeconomic Status Affects Patient Perceptions of Health Care: A Qualitative Study. Journal of Primary Care and Community Health, 8, 3: 169–175.
- Bagheri N., Holt A., Benwell G.L. 2009. Using Geographically Weighted Regression to Validate Approaches for Modelling Accessibility to Primary Health Care. Applied Spatial Analysis and Policy, 2: 177–194.
- Baranyai N., Lux G. 2015. Upper Silesia: The revival of a traditional industrial region in Poland. Regional Statistics, 4, 2: 126–144.
- Boisa N. 2013. Bioaccessibility of Potentially Harmful Elements (PHEs) from Environmental Matrices and Implications for Human Health. Doctoral Dissertation, Northumbria University, London.
- Briffa J., Sinagra E., Blundell R. 2020. Heavy metal pollution in the environment and their toxicological effects on humans. Heliyon, 6, 9: e04691.
- Casas I., Delmelle E., Varela A. 2010. A Space-Time Approach to Diffusion of Health Service Provision Information. International Regional Science Review, 33, 2: 134–156.
- Central Statistical Office. 2022, Śląskie Voivodship in figures 2022. Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice.
- Chojnacka-Kuraś M. (ed.) 2019. Medycyna narracyjna. Opowieści o doświadczeniu choroby w perspektywie medycznej i humanistycznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
- Comber A.J., Brunsdon C., Radburn, R. 2011. A spatial analysis of variations in health access: linking geography, socioeconomic status and access perceptions. International Journal of Health Geographics, 10: 44.
- Daróczi E. 2007. Ageing and health in the transition countries of Europe – the case of Hungary. Working Papers on Population, Family and Welfare Demographic Research Institute Hungarian Central Statistical Office, 9.
- Dauksza A. 2021. Humanistyka medyczna: o leczeniu (się) w patosystemie. Teksty Drugie, 1: 38–58.
- Dulias R. 2018. Geografia fizyczna Wyżyny Śląskiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
- Duś E. 1993. Negatywne skutki przekształcenia środowiska geograficznego w świadomości mieszkańców wybranych obszarów w Polsce. Sborník referátů 10. Severnomoravského Demografického Kolokwia. Mezinárodni kolokwium kotázkám demografického vývoje frýdecko-místeckého okresu a euroregionu Szelsko. Okresní Úřadve Frýdku-Místku, Frýdek-Místek: 280–285.
- Duś E., Magda-Żabińska K. 1992. The awareness of the inhabitants of the Upper Silesian industrial region of environmental pollution problems. [in:] P. Miguła, T. Sławek (eds), Proceedings of the international conference “Determinants of ecological awareness in various scientific disciplines”. University of Silesia Centre of Human and Environmental Studies, Katowice: 75–79.
- Dziadul J., Chrobak H. 1983. Zamknąć fabrykę. Rozmowa z inż. Henrykiem Chrobakiem, Okręgowym Inspektorem Pracy w Katowicach. Tak i Nie. Tygodnik społeczno-kulturalny, 18: 5.
- Dziubanek G., Baranowska R., Oleksiuk K. 2012. Heavy metals in the soils of Upper Silesia - A problem from the past or a present hazard? Journal of Ecology and Health, 16, 4: 169–176.
- Dziubanek G., Furman J., Rogala D., Gut-Pietrasz K., Ćwieląg-Drabek M., Rusin M., Domagalska J., Piekut A., Baranowska R., Niesler A. et al. 2025. Health Risk for Non-Dietary Children’s Exposure to Heavy Metals in Postindustrial Areas in Upper Silesia, Poland. Toxics, 13, 5: 377.
- EEA. 2024. European Union emission inventory report 1990–2022 – UNECE Convention on Long-range Transboundary Air Pollution (the Air Convention). EEA Report 08/2024, European Environment Agency, Copenhagen.
- Farr A.C., Ames N. 2008. Using diffusion of innovation theory to encourage the development of a children’s health collaborative: A formative evaluation. Journal of Health Communications, 13, 3: 75–88.
- Fosu G.B. 1989. Access to health care in urban areas of developing societies. Journal of Health and Social Behavior, 30: 398–411.
- Framework of Analysis for Atrocity Crimes – A tool for prevention. 2014. United Nations.
- Godzik S., Szdzuj J., Poborski P. 1993. Environmental pollution in south Poland. Sources and effects. Folia Medica Cracoviensia, 34, 1–4: 9–18.
- Golinowska K. 2021. Paradoksy dziedzictwa. Postindustrialne przestrzenie w optyce kulturoznawczej. Wydawnictwo Nauk Społecznych i Humanistycznych UAM, Poznań.
- Góra D. 2020. Pojęcie, przedmiot i zadania geografii medycznej ze szczególnym uwzględnieniem Polski i Ukrainy. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Geographica,15:138–149.
- Góralczyk M., Panasiuk E., Przybyła M. 2018. Śląskie Voivodship statistically. History and Present. Central Statistical Office in Katowice, Katowice, Poland.
- Gryglewicz E. 1946. Zagadnienie profilaktyki ołowicy zawodowej w śląsko-dąbrowskim hutnictwie cynkowym i ołowiowym – wskazania na przyszłość. Śląska Gazeta Lekarska, 6: 317–320.
- Grzegorek G., Fruzyński A., Rygus P. 2017. Kopalnie i huty Katowic. Wydawnictwo Prasa I Książka, Katowice.
- Guagliardo M.F. 2004. Spatial accessibility of primary care: Concepts, methods and challenges. International Journal of Health Geographics, 3: 1–13.
- Hager-Małecka B., Sroczyńska M., Sychłowy A., Sońta-Jakimczyk D., Dziuba P., Król J. 1977. Przewlekła ołowica u rodzeństwa z mukopolisacharydozą Sanfilippo. Pediatria Polska, 6: 659–663.
- Jedynak Z. 2006. Dzieje hutnictwa na terenie Katowic do połowy XIX wieku. [in:] A. Barciak (ed.) Katowice w minionej rzeczywistości. Katowice w 140 rocznicę uzyskania praw miejskich. Societas Scientiis Favendis Silesiae Superioris – Instytut Górnośląski, Urząd Miasta Katowic, Muzeum Historii Katowic, Katowice.
- Jędryka M. 2020. Ołowiane dzieci. Zapomniana epidemia. Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
- Káčerková M., Ondačková J. 2015. The process of population ageing in countries of the Visegrad Group (V4). Erdkunde, 69, 1: 49–68.
- Karczewska K. 2016. Profesor zw. dr hab. n. med. dr h.c. Śląskiej Akademii Medycznej Bożena Hager-Małecka. Pediatria Polska, 91: 392–394.
- Kearns R. 1993. Place and health: towards a reformed medical geography. The Professional Geographer. 45, 2: 139–147.
- Kicińska A., Bożęcki P. 2018. Metals and Mineral Phases of Dusts Collected in Different Urban Parks of Krakow and Their Impact on the Health of City Residents. Environmental Geochemistry and Health, 40, 1: 473–488.
- Kollmorgen R. 2013. Theories of postcommunist transformation. Approaches, debates, and problems of theory building in the second decade of research. Studies of Transition States and Societies, 5, 2: 88–105.
- Kretowicz P. 2010. The influence of socio-economic factors upon public health on the example of Podkarpackie Voivodeship. Bulletin of Geography. Socio-Economic Series, 14: 63–78.
- Krzysztofik R., Boroń P., Dragan W., Grudniewski J. 2024. Shaping a model of transformation in a huge centre of zinc and lead smelting: case study of Szopienice district in the city of Katowice (Poland). Bulletin of Geography. Socioeconomic Series, 63: 17–32.
- Krzywicki L. 1959. Geografia medyczna, jej znaczenie i powstanie. Dzieła. T. 3. Artykuły i rozprawy 1886–1888. PWN, Warszawa: 339–350.
- Łęcka I. 2004. Powolny rozwój geografii medycznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
- Magda-Żabińska K. 1997. Zróżnicowanie przestrzenne świadomości zagrożeń dla zdrowia mieszkańców wybranych miast województwa katowickiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
- Maramba N.P., Reyes J.P., Francisco-Rivera A.T., Panganiban L.C., Dioquino C., Dando N., Timbang R., Akagi H., Castillo M.T., Quitoriano C., Afuang M., Matsuyama A., Eguchi T., Fuchigami Y. 2006. Environmental and human exposure assessment monitoring of communities near an abandoned mercury mine in the Philippines: a toxic legacy. Journal of Environmental Management, 81, 2: 135–145.
- Mathiarasan S., Hüls A. 2021. Impact of Environmental Injustice on Children’s Health – Interaction between Air Pollution and Socioeconomic Status. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18, 2: 795.
- Mazurkiewicz L. 1993. Uwarunkowania niektórych chorób na obszarze województwa stołecznego. Przegląd Geograficzny, 65, 3–4: 279–287.
- Mazurkiewicz L., Wróbel A. 1990. Przestrzenne problemy zdrowotności. Materiały konferencyjne. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
- Michalski T. 2010. Sytuacja zdrowotna w europejskich krajach postkomunistycznych w dobie transformacji. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
- Michalski T. 2018. History and main research currents in Polish medical geography. Quaestiones Geographicae, 37, 2: 27–37.
- Michalski T., Stępień J. 2021. Ageing in European post-communist countries – is it a threat to the welfare system? Environmental & Socio-economic Studies, 9, 2: 63–71.
- Miller C.E. 2021. Extraction Ecologies and the Literature of the Long Exhaustion. Priinceton University Press, Princeton & Oxford.
- Mohan G., Mohan J. 2002. Placing social capital. Progress in Human Geography, 26, 2: 91–210.
- Moskalenko O., Marchwińska-Wyrwał E., Piekut A., Gut K., Ćwieląg-Drabek M. 2020. Lead in human teeth dentine as a bio-indicator of environmental exposure to lead. Medycyna Środowiskowa, 23, 1–4: 33–38.
- Nawrocki T. 2024. “It Was Normal”: Environmental Contamination in the Collective Memory of the Inhabitants of Szopienice. Polish Sociological Review, 225, 1: 49–68.
- Nieć J., Baranowska R., Dziubanek G., Rogala D. 2013. Narażenie środowiskowe dzieci na metale ciężkie zawarte w glebach z placów zabaw, boisk, piaskownic i terenów przedszkoli z obszaru Górnego Śląska. Journal of Ecology and Health, 17, 2: 55–62.
- Norska-Borówka I. 1994. Pediatric problems in Upper Silesia-region of ecological disaster. Toxicology Letters, 72, 1–3: 219–225.
- Ochodek S. (ed.). 1998. Szopienice wczoraj i dziś. Fundacja „PRO-EKO Szopienice”, Katowice.
- Odoj G. 2014. Postindustrialne dziedzictwo kultury materialnej w procesie rewitalizacji (na przykładzie górnośląskich osiedli patronackich). Studia Etnologiczne i Antropologiczne, 14: 210–222.
- Pantyley V. 2008. Kierunki badań w geografii medycznej w Polsce i na Ukrainie. Annales Universitatis Mariae Curie- Skłodowska, vol. LXIII, 15: 257–271.
- Pelc W., Pawlas N., Dobrakowski M., Kasperczyk S. 2016. Environmental and socioeconomic factors contributing to elevated blood lead levels in children from an industrial area of Upper Silesia. Environmental Toxicology and Chemistry, 35, 10: 2597–2603.
- Phillips R.L. Jr., Kinman E.L., Schnitzer P.G., Lindbloom E.J., Ewigman B. 2000. Using geographic information systems to understand health care access. Archives of Family Medicine, 9: 971–978.
- Piekut A., Gut K., Ćwieląg-Drabek M., Domagalska J., Marchwińska-Wyrwał E. 2019. The relationship between children’s nonnutrient exposure to cadmium, lead and zinc and the location of recreational areas - Based on the Upper Silesia region case (Poland). Chemosphere, 223: 544–550.
- Poniży L. 2006. Jakość środowiska przyrodniczego w aspekcie zachorowalności na wybrane choroby cywilizacyjne. Regionalne Studia Ekologiczno–Krajobrazowe, Problemy Ekologii Krajobrazu, 16/2, 361–373.
- Porzuczek S. 2020. Mapowanie bólu. Lektura, spojrzenie, afekt. Universitas, Kraków.
- Prüss-Üstün A., Mathers C., Corvalán C., Woodward A. 2003. Assessing the environmental burden of disease at national and local levels: introduction and methods. World Health Organization (Environmental Burden of Disease Series No. 1), Geneva.
- Przybylski T. 1981. Wyrok z terminem odroczenia. Echo, 17(1291): 5.
- Sadzikowska L. 2023. Jolanta Wadowska-Król (27 czerwca 1939–18 czerwca 2023). Niepokorna Matka Boska Szopienicka z familoków. Environmental Medicine, 26(3–4): 2024.
- Sęk H. 1993. Jakość życia a zdrowie. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny z. 2.
- Shetty S.S., Sonkusare S., Naik P.B., Madhyastha H. 2023. Environmental pollutants and their effects on human health. Heliyon, 9: e19496.
- Spychała A., Klita W., Gut K. 2019. Narażenie pozażywieniowe dzieci i młodzieży na metale ciężkie zawarte w glebach terenu rekreacyjnego województwa śląskiego – Księża Góra w Radzionkowie. Medycyna Środowiskowa, 22, 3–4: 65–70.
- Strengthening Health Systems to Reduce Lead Exposure. 2025. https://reduceleadexposure.org/reports-and-publications/ [Access 12.06.2025].
- Wadowska-Król J., Sadzikowska L. 2021. „Po prostu pracowałam”. Z Jolantą Wadowską-Król rozmawia Lucyna Sadzikowska. Narracje O Zagładzie, special issue. University of Silesia Publishing House, Katowice, Poland: 17–40.
- WHO. 2019. Environmental Health Inequalities in Europe. Second Assessment Report. World Health Organization, Regional Office for Europe.
- WHO. 2023. Exposure to Lead: A Major Public Health Concern. Preventing Disease Through Healthy Environments. World Health Organization: Geneva, Switzerland.
- Wieczorek K., Turek A., Szczesio M., Wolf W.M. 2020. Comprehensive evaluation of metal pollution in urban soils of a post-industrial city. A case of Łódź, Poland. Molecules, 25, 18: 4350.
- Zartarian V.G., Xue J., Gibb-Snyder E., Frank J.J., Tornero-Velez R., Stanek L.W. 2023. Children’s lead exposure in the U.S.: Application of a national-scale, probabilistic aggregate model with a focus on residential soil and wdust lead (Pb) scenarios. The Science of The Total Environment, 905, 5: 167132.
- Zemła B., Zielonka I., Skalska-Vorbrodt J., Wołosza Z., Banasik R. 1992. Rak płuca wśród autochtonów i migrantów Górnego Śląska a palenie tytoniu, narażenia w mikrośrodowiskach pracy i zanieczyszczenia atmosfery. Wiadomości Lekarskie, 45, 9–10: 349–353.
- Zheng K., Zeng Z., Tian Q., Huang J., Zhong Q., Huo X. 2023. Epidemiological evidence for the effect of environmental heavy metal exposure on the immune system in children. The Science of The Total Environment, 868: 161691.